دشمن خاموش در سینه‌ی زنان

ناآگاهی زنان از سرطان پستان و کمبود شفاخانه‌ی تخصصی از عوامل عمده‌ی افزایش این بیماری است

سه سال پیش در یکی از روزهای گرم تابستان هنگامی که بانو «پشتون» در حال حمام کردن بود، متوجه غده‌‌یی در پستان راستش شد، اما حس مادرانه‌اش مانع پذیرش این حقیقت تلخ شد. به خودش گفت که سهم باقی مانده‌ی شیر کودکانش در پستانش ذخیره شده است. خانم پشتون 60 ساله هم اکنون به دلیل بیماری سرطان پستان در شفاخانه‌ی جمهوریت بستری است.

در دهلیز طبقه‌ی نهم این شفاخانه داکتر رهنما از من خواست ‌تا در هنگام مصاحبه با بیماران، اسمی از سرطان پستان نبرم، چرا که به گفته‌ی او بیشتر بیماران از این که دچار سرطان پستان هستند، چیزی نمی‌دانند.

وقتی از پشتون در مورد بیماری‌اش پرسیدم، اشک دور چشمانش حلقه زد و گلویش را بغض فشرد. در حالی که روی تخت افتاده بود، بریده‌بریده حرف می‌زد: «اول هیچ درد نداشت. هیچ اتفاقی رخ نداد که من را وادار کند به داکتر مراجعه کنم. در عید روزه‌ی امسال یکبارگی پشت بازوهایم درد گرفت و از نشستن و برخواستن ماندم.»

وقتی سرطان پستان پشتون به دیگر اعضای بدنش ریشه می‌دواند و درد تمام بدنش را محصور می‌کند، خانواده‌اش تصمیم می‌گیرند که او را به شفاخانه‌ی جمهوریت انتقال دهد.

به گفته‌ی مسوولان شفاخانه‌ی جمهوریت، روزانه دست‌کم 60 تا 90  نفر شبیه خانم پشتون برای تشخیص و درمان بیماری سرطان و به ویژه سرطان پستان به این شفاخانه مراجعه می‌کنند.

داکتر میرویس علی‌زی، مسوول ‌برنامه‌ی ملی کنترل سرطان در شفاخانه‌ی جمهوریت می‌گوید که هرچند آمار مشخصی وجود ندارد اما بیش از 50 درصد بیماران سرطانی، زنانی هستند که مبتلا به سرطان پستان‌اند.

در افغانستان تنها دو مرکز دولتی ‌تشخیص بیماری سرطان فعالیت می‌کند؛ شفاخانه‌ی جمهوریت در کابل و شفاخانه‌یی  در ولایت هرات که سه سال پیش از سوی وزارت صحت عامه تاسیس شده است.

پیش از این بیماران سرطانی برای تشخیص و درمان به خارج از افغانستان فرستاده می‌شدند.

وقتی خانم پشتون به شفاخانه‌ی جمهوریت مراجعه کرد، داکتران تشخیص دادند که او سرطان پستان دارد. داکتران دستور جراحی پستان خانم پشتون را دادند اما به دلیل بلند بودن فشار عصبی‌اش، جراحی چهار بار به تعویق افتاد.

آن گونه که متخصصان بیماری سرطان پستان توضیح دادند، سرطان پستان خانم پشتون در مرحله‌ی سوم و چهارم رسیده که کمتر قابل پیش‌گیری است.

درمان سرطان پستان در شفاخانه‌ی جمهوریت به سه شکل انجام می‌شود: جراحی، شیمی‌درمانی (با استفاده از دارو) و شعاع درمانی.

داکتران ‌روش دوم را برای خانم پشتون پیشنهاد کرده‌اند. او حالا منتظر تزریق واکسینی است که شاید بتواند از دردی که با آن حدود شش ماه دست و پنجه نرم کرده، بکاهد و در خوشبینانه‌ترین حالت، بیمارش‌اش را درمان کند.

مسوولان شفاخانه‌ی جمهوریت می‌گویند که در جریان سه سال 27 هزار و 447 نفر برای تشخیص و درمان بیماری سرطان در مرکز تشخیص و درمان بیماری سرطان ‌این شفاخانه مراجعه کرده‌اند. از این میان 4 هزار و377 تن آن‌ها، زنان بودند که برای تشخیص و درمان سرطان پستان به این مرکز مراجعه کرده‌اند.

سرطان‌ پستان، دهان، مری، معده، شش و رحم از جمله شایع‌ترین نوع بیماری سرطان در افغانستان است.

سرطان پستان چیست؟

داکتر میهن عبدالله، مسوول برنامه ملی کنترل سرطان در وزارت صحت عامه به روزنامه‌ اطلاعات روز می‌گوید که سرطان پستان، بیماری‌‌یی است که در اثر رشد غیرعادی انساج پستان به وجود می‌آید.

به گفته‌ی او این بیماری که در مراحل ابتدایی بدون درد است و به شکل تومور سفت و سخت دیده می‌شود، اما در مراحل پیشترفته سبب زخم و خونریزی می‌شود و به دیگر نقاط بدن ریشه می‌دواند. علت این بیماری هنوز مشخص نیست اما آقای میهن می‌گوید که موجودیت مواد سرطان‌زا در محیط به ویژه در شهرها، عدم تحرک و ورزش منظم، عدم استفاده از غذاهای بهداشتی، افزایش وزن و چاقی، استفاده از الکل و میکروب‌ها می‌تواند عامل بروز بیماری سرطان پستان شود.

براساس گزارش سازمان صحی جهان، بیماری سرطان پستان ۹۹.۵ درصد در زنان و نیم درصد در مردان دیده می‌شود.
آقای میهن می‌گوید که ابتلا به این بیماری در کمتر از بیست سالگی بسیار نادر است اما با افزایش سن امکان بروز آن بیشتر می‌شود.

چه زنانی در معرض بیماری سرطان پستان قرار دارند؟

زنان 30 تا 40 ساله بیشترین بیماران سرطان پستان هستند و گفته می‌شود این بیماری نزد ۲۰ درصد افراد بالای ۹۰ سال دیده می‌شود.

به گفته‌ی آقای میهن عوامل هورمونی نیز در ابتلا به سرطان پستان اثر دارد. شماری از افرادی که در سنین بالا ازدواج می‌کنند و صاحب فرزند می‌شوند و یا به فرزندان‌شان شیر نمی‌دهند به این بیماری مبتلا می‌شوند. او می‌گوید که خطر ابتلا به بیماری سرطان پستان در نزد زنانی که قاعدگی زودهنگام و دیرهنگام را تجربه می‌کنند بیشتر است (دخترانی که پیش از 12 سالگی پریود می‌شوند و زنانی که تا سن 50 سالگی پریود شان ادامه می‌یابند.)

به قول متخصصان سرطان پستان این بیماری وراثتی نیز است. به گونه‌ی مثال اگر عضوی از یک خانواده دچار بیماری سرطان شود احمال بروز آن به نسل‌های دیگر خانوداه نیز وجود دارد.

براساس آماری که از سوی سازمان جهانی صحت در مورد افغانستان ارایه شده، سالانه حدود 20هزار نفر در اثر انواع متفاوت بیماری سرطان جان می‌دهند.

سال گذشته، فیروزالدین فیروز، وزیر صحت عامه اعلام کرده بود که براساس آمار سازمان جهانی صحت، سالانه در حدود هزار و 700 زن در افغانستان در اثر سرطان پستان جان‌های‌شان را از دست می‌دهند.

داکتر میهن می‌گوید که سرطان پستان در رده‌ی اول انواع دیگر بیماری سرطان‌ قرار دارد که از مجموع بیماران، 20 درصد آن‌ها مبتلا به سرطان پستانی هستند. او تاکید دارد که بیماری سرطان پستان قابل درمان است، مشروط بر این که به موقع تشخیص شود.

مسوولان برنامه‌ی ملی کنترل سرطان در وزارت صحت عامه می‌گویند که آنان در تلاش هستند تا هرچه بیشتر مراکز تشخیص و تداوی بیماری سرطان را در افغانستان ایجاد کنند.

پایین بودن سطح آگاهی زنان در مورد سرطان پستان، دلیل عمده‌ی افزایش این بیماری در افغانستان و مرگ و میر زنان شده است. خانم پشتون در همان ابتدا اگر می‌فهمید که دشمن بی‌رحمی در سینه‌اش جای گرفته، زودتر به داکتر مراجعه می‌کرد، شاید حالا خطر مرگ تهدیدش نمی‌کرد. روی هم‌رفته نه او مقصر بوده و نه خانوداه‌اش، مقصر اصلی مرجع و مسوولانی است که حد‌اقل باید آگاهی‌دهی می‌کردند.