پس از برگزاری انتخابات 28 و 29 میزان حالا مسأله اصلی و حساس شمارش آرا و نتیجه‌ی انتخابات است.
باتوجه به کاستی‌ها و نارسایی‌ها در روند برگزاری انتخابات، یکی از پرسش‌های اساسی این است که کمیسیون‌های انتخاباتی آرای پاک و ناپاک را چه‌گونه از هم جدا می‌کند و آیا نتیجه‌ی انتخابات برای نامزدان قابل پذیرش خواهد بود؟
یک روز پس از ختم رأی‌گیری یکی از موضوعاتی که ممکن است جدال بر سر آن ماه‌ها طول بکشد، آشکار شد؛ بیومتریک و آرای که از مجرای دستگاه‌های بیومتریک نگذشته است.
روز دوشنبه احزاب سیاسی اعلام کرد که آرای که ثبت دستگاه‌های بیومتریک نشده، از آرای مجموعی پاک شود. این احزاب در نشست خبری مدعی شد: «در ۲۸ و ۲۹ میزان سیستم بیومتریک رأی‌دهندگان در اکثریت مراکز رأی‌دهی، هدف‌مندانه به‌منظور زمینه‌سازی تقلب استفاده نشده است. از این‌رو احزاب سیاسی افغانستان نتیجه‌ی انتخابات مراکز رأی‌دهی‌یی که در آن‌ها رأی‌دهی به شیوه‌ی بیومتریک نبوده، فاقد اعتبار می‌داند.»
در رابطه به دستگاه‌های بیومتریک در روز انتخابات نظر به گزارش‌های نهادهای ناظر بر انتخابات و مشاهدات شهروندان، مشکلات زیر وجود داشته: نرسیدن دستگاه‌ها بیومتریک در شماری از مراکز، فعال نشدن بسیاری از دستگاه‌ها، از کار افتادن دستگاه‌ها در جریان روز، عدم آشنایی کارمندان با روش استفاده‌ی دستگاه‌ها در بسیاری از مراکز و استفاده نکردن عمدی کارمندان از این دستگاه‌ها.
افزون به احزاب سیاسی، شماری از نامزدان نیز می‌گویند، آرای که از سیستم بیومتریک نگذشته، پذیرفتنی نیست. سمیع مهدی، نامزد انتخابات پارلمانی از حوزه‌ی کابل به اطلاعات روز می‌گوید که در مورد آرای که بدون بیومتریک به صندوق‌ها ریخته شده، تصمیم قاطع گرفته و این آرا باطل اعلام شود. به گفته‌ی او احتمال تقلب در آرایی که از مجرای دستگاه بیومتریک نگذشته، وجود دارد.
آقای مهدی می‌افزاید که استفاده از دستگاه بیومتریک سبب اعتماد مردم به شفافیت انتخابات شده بود.
کمیسیون مستقل انتخابات که تحت فشار احزاب و جریان سیاسی بدون یک طرزالعمل مشخص اقدام به استفاده از تکنالوژی بیومتریک در انتخابات پارلمانی کرد، اکنون نمی‌داند که با آرای که از مجرای بیومتریک نگذشته، چه کند؟ نمی‌داند که آیا براساس قانون و معیارهای از پیش تعیین شده، این آرا را باطل کند یا آن را در جمع آرای پاک بشمارد؟
روز دوشنبه، ۳۰ میزان، کمیسیون مستقل انتخابات در نشست خبری اعلام کرد که به‌زودی در مورد شمارش آن دسته آرایی که بیومتریک نشده، تصمیم خواهد گرفت. عبدالبدیع صیاد، رییس کمیسیون گفت کمیته‌یی برای بررسی مشکلات فنی انتخابات ایجاد شده و تمام مراکزی را که در آن از بیومتریک استفاده نشده و یا دستگاه‌های بیومتریک کار نکرده، بررسی می‌کند. آقای صیاد تأکید کرد که در مراکز رأی‌دهی که اسناد مؤثق در مورد تقلب و مهندسی انتخابات وجود داشته باشد، آرای آن مراکز حساب نخواهد شد.
اگر آرای بدون بیومتریک حساب نشود، آرای واقعی بخشی از مردم باطل می‌شود و اگر این آرا حساب شود، ممکن است بسیاری از آرای ناپاک در جمع آرای پاک حساب شود.
سرور دانش، معاون دوم ریاست‌جمهوری می‌گوید که کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی مکلفیت دارد تا از رأی مردم افغانستان به خوبی صیانت کنند.
آقای دانش دیروز (سه‌شنبه، اول عقرب) در مراسم تجلیل از روز جهانی استندرد در کابل گفت: «مکلفیت کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی این است که از آرای مردم ما به خوبی صیانت و به شکایت‌های مردم، تخطی‌ها و تخلفات انتخاباتی رسیدگی کنند.»
تصمیم دشوار کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی
مردم حالا چشم امید به کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخابات دوخته تا آرای پاک را از آرای ناپاک جدا و تاحد ممکن اعتبار از دست‌رفته‌ی انتخابات و کمیسیون انتخابات را برگرداند و عدالت انتخاباتی را تأمین کند.
علی‌رضا روحانی، سخن‌گوی کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی به اطلاعات روز می‌گوید که کوتاهی‌ها، کاستی‌ها و بی‌نظمی‌های غیرقابل اغماض در مدیریت انتخابات وجود داشته که این روند را «قسماً» با مشکل مواجه می‌کند و اعتماد مردم به عدالت و شفافیت انتخاباتی را آسیب می‌زند.
آقای روحانی کاستی‌ها و نارسایی‌ها را در انتخابات تایید می‌کند، اما ابراز نظر در مورد نتیجه‌ی انتخابات و چگونگی شمارش آرا را قضاوت قبل از وقت می‌داند.
روحانی تأکید دارد که کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی برای رعایت حقوق شهروندی مردم تلاش و از آرای تقلبی و سازماندهی‌شده جلوگیری می‌کند: «اجازه نمی‌دهیم که رأی‌های تقلبی و رأی‌های کتله‌یی که بدون معیار وارد آرای قابل اعتبار شود.»
آنچه از سخنان سخن‌گوی کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی بر می‌آید، نشان‌گر آن است که تصمیم‌گیری بر باطل کردن آرای بیومتریک نشده برای کمیسیون‌های انتخاباتی سخت است.
روحانی می‌گوید: «اگر آرای که تمام معیارهای از قبل تعین شده را نداشته باشد، باطل شود، بخشی از مردم از رأی حقیقی و واقعی خود محروم می‌شود. از طرف دیگر اگر به این معیارها تکیه نشود، آرای کاملاً باطل، غیر استندرد، متقلبانه و سازماندهی شده وارد پروسه انتخابات می‌شود.» به گفته‌ی او، کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی در پی آن است که معیاری را بسنجد که این هر دو مسأله به‌صورت نسبی رعایت شود.
عصر روز دوشنبه، کمیسیون‌های انتخاباتی نشست مشترکی را در این زمینه برگزار کرد که در آن تأکید شده تصمیم براساس معیارهای دقیق‌تر طوری اتخاذ شود که هم آرای تقلبی از جمع آرای واقعی حذف شود و همچنان آرای واقعی مردم که برخی از معیارهای لازمی از قبل تعیین شده را ندارد، شمارش شود.
ثبت نزدیک به 6 هزار مشکل
افزون به مشکلات در بیومتریک رأی‌دهندگان، از نظر نهادهای مستقل ناظر و ناظران نامزدان، انتخابات پارلمانی با مشکلات عمده‌ی چون: سوء‌مدیریت، تأخیر چند ساعته در بازشدن شماری از مراکز، ادامه‌ی انتخابات خلاف قانون در روز دوم، باز نشدن چند صد مرکز، نبود فهرست رأی‌دهندگان و درج نام آنان در اوراق عادی، دخالت زورمندان و پرشدن صندوق‌ها بدون حضور رأی‌دهندگان واقعی، تقلب و تخطی‌های انتخاباتی همراه بوده است.
نهادهای ناظر انتخاباتی می‌گویند که طولانی شدن روند رأی‌دهی در کنار سایر مسایل، بر شفافیت انتخابات تأثیر گذاشته و شفافیت انتخابات زیر ۵۰ درصد بوده است.
کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی می‌گوید که تا کنون حدود شش هزار مشکل در روند برگزاری انتخابات از سوی مردم در این کمیسیون درج شده است. به گفته‌ی آقای روحانی، همه‌ی این مشکلات به معنای واقعی کلمه شکایت نیست.
این کمسیون روند بررسی شکایت‌ها را آغاز کرده و هم‌اکنون در حال دسته‌بندی شکایت‌ها است. روحانی تأکید کرده که اگر ثابت شود نامزادان برای تقلب زمینه‌سازی کرده، از رفتن به پارلمان محروم می‌شوند.
در کنار بیومتریک یکی از مشکلات ادامه‌ی خلاف قانون انتخابات در روز دوم است که باعث نگرانی از تقلبات گسترده و سازمان‌یافته و پرشدن صندوق از آرای تقلبی در شب و روز دوم، شده است.
یوسف رشید، رییس اجرایی بنیاد انتخابات شفاف و عادلانه افغانستان (فیفا) به اطلاعات روز گفته که در کنار کم‌کاری‌ها و نارسایی‌ها، طولانی‌شدن روند رأی‌دهی بر شفافیت انتخابات تاثیر گذاشته است.
سمیع مهدی، نامزد انتخابات، شنبه‌شب را «شب بدی» برای انتخابات می‌داند که به گفته‌ی او، نتایج در آن شب دست‌کاری شده و ممکن است تقلب‌های گسترده در انتخابات صورت گرفته باشد. او می‌گوید که یکی از راه حل‌ها این است که آرا به صورت جدی و تحت نظارت نامزدان بازشماری و آرای بدون بیومتریک باطل شود.
علی‌رغم کاستی‌ها در برگزاری انتخابات، انتظارها این است که کمیسیون‌های انتخاباتی در جریان دو ماه تا اعلام نتیجه‌ی انتخابات، با شمارش دقیق آرا، آرای پاک را از ناپاک جدا کند تا اعتماد مردم به پروسه‌ی انتخابات و کمیسیون‌های انتخاباتی برگردد.