پس از دو حمله‌ی پی‌هم انتحاری در غرب کابل، اخیرا رییس‌جمهور غنی در دیدار با شماری از باشندگان غرب کابل، وعده داد که تدابیر امنیتی ویژه -مشابه به ساحهی سبز امنیتی فعلی کابل (green zone)- برای غرب کابل به اجرا میگذارد.
پس از این وعده‌ی آقای غنی، پرسش‌های زیادی در خصوص اجرایی‌کردن تدابیر ساحهی سبز امنیتی در دشت برچی خلق شده است؛ آیا ایجاد ساحهی سبز امنیتی در غرب کابل اجرایی است یا رییس‌جمهور غنی یک وعده‌ی غیرعملی به مردم داد تا التهاب و اعتراض مردم را به صورت مؤقت، آرام کند؟ آیا اتخاذ تدابیر امنیتی مشابه به ساحهی سبز امنیتی فعلی کابل در غرب این شهر و منطقه‌ی عمدا فقیرنشین و پرجمعیت دشت برچی، ممکن است؟ چه تدابیری باید روی دست گرفته شود تا غرب کابل به ساحهی سبز امنیتی تبدیل شود؟ آیا غرب کابل برای جامعه‌ی جهانی آن قدر اهمیت دارد که از لحاظ مالی این طرح را تمویل کند؟
منابعی از نهادهای امنیتی که نمی‌خواهند در گزارش نامی از آن‌ها گرفته شود، به اطلاعات روز می‌گویند که با توجه به موقعیت و جمعیت غرب کابل، نداشتن نقشه‌ی جامع شهری، وسعت ساحه و تعدد راه‌های ورودی، وضعیت اقتصادی مردم و اهمیت‌نداشتن غرب کابل نزد جامعه‌ی جهانی و تمویل‌کنندگان افغانستان، ایجاد ساحهی سبز امنیتی در غرب کابل اجرایی نیست.
یک منبع در وزارت داخله به اطلاعات روز می‌گوید که هیچ بررسی و مطالعه‌ای برای ایجاد ساحهی سبز امنیتی در غرب کابل انجام نشده و مطرح‌کردن این موضوع بیشتر «یک حرف هوایی» و برای خاموش‌کردن موج نارضایتی مردم علیه حکومت است.
به گفته‌ی این منبع، علاقمندی به ایجاد ساحهی سبز امنیتی در غرب کابل یک نوع رفع مسوولیت از حکومت و نهادهای امنیتی است که به باور او اگر ساحهی سبز نیز ایجاد شود، ممکن است که سهولت در کار نهادهای امنیتی ایجاد شود و نتایج مثبت امنیتی داشته باشد اما مردم دچار چالش‌های بزرگ اجتماعی میشود.
رییس‌جمهور غنی گفته بود که شهر کابل به چهار زون امنتیی تبدیل میشود و غرب کابل یکی از این زون‌ها است. همچنان آقای غنی در مورد ایجاد منطقه‌ی سبز امنیتی در غرب کابل گفته بود: «عین تدابیر امنیتی که در ساحهی سبز کابل در نظر گرفته شده است در غرب کابل نیز از مدل مذکور استفاده خواهد شد که این مورد، نیاز به بحث‌های همه‌جانبه دارد. برای تأمین امنیت غرب کابل به عنوان تهدید بلند، اقدامات اساسی میشود.»
هرچند تا کنون طرح مشخصی برای ایجاد منطقه‌ی سبز امنیتی در غرب کابل وجود ندارد اما وزارت داخله می‌گوید که کابل به چهار زون امنیتی تقسیم میشود. بر اساس تقسیم‌‌بندی زون‌ها که اسناد آن در اختیار اطلاعات روز قرار گرفته، زون شماره یک یا غرب کابل شامل حوزه‌های سوم، پنجم، ششم، هفتم، سیزدهم و هجدهم پولیس میشود. در هر زون تنها ۲۰ نفر برای هماهنگی گماشته میشود و هیچ نیروی دیگری برای تأمین بهتر امنیتی زون‌ها اضافه نمی‌شود.
این منابع می‌گویند که طرح زون‌بندی یک بار در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ به اجرا گذاشته شده بود که بعداً ناکام شد. به باور آن‌ها، طرح زون‌بندی شهر کابل صرفا باعث افزایش در بروکراسی ادارت میشود و در بهترشدن وضعیت امنیتی، تأثیری نخواهد داشت.
چه تدابیری برای منطقه‌ی سبز امنیتی لازم است؟
در حال حاضر کابل از لحاظ امنیتی یک ساحهی سبز دارد. منطقه‌ی سبز فعلی، یکی از ساحات استراتژیک و منطقه‌ی دیپلمات‌نشین کابل است. بیشتر سفارت‌خانه‌های کشورها، برخی وزارت‌خانه‌ها، نهادهای مهم ملی و بین‌المللی در این منطقه موقعیت دارد. این منطقه ساحات مکروریان چهارم، چهارراهی عبدالحق، پل محمود خان، سه‌راهی صدارت، شیرپور، وزیر اکبرخان، بخشی از شهر نو، مرادخانی و چهارراهی پلازا را دربر می‌گیرد.
برای این که بدانیم چه تدابیری برای منطقه‌ی سبز امنیتی ضرورت است، باید تدابیر اتخاذ‌شده در ساحهی سبز امنیتی فعلی کابل را مرور کنیم. به گفته‌ی یک منبع در پولیس کابل، در هر ورودی این ساحه، ایست بازرسی وجود دارد که از سگ‌های آموزش‌دیده نیز استفاده میشود. این سگ‌ها با قیمت بلند از آلمان به کرایه گرفته میشود. تمام کوچه‌ها باز نیست و ورودی‌ها محدود و مشخص است. تنها یک ورودی این ساحه با ماشین اسکن مجهز است. تنها موترهای باربری ثبت و راجسترشده، اجازه‌ی ورود به این ساحه را دارد. برای تمام باشندگان ساحهی سبز امنیتی، پاسپورت ساحوی (ثبت و راجستر افراد) صادر شده و باید برای نیروهای امنیتی مشخص باشد که در یک خانه چند نفر و چه کسانی زندگی می‌کنند. این ساحه برای جامعه‌ی جهانی از اهمیت ویژه‌ا‌‌ی برخوردار است و برای تأمین امنیت آن، بودجه‌ی کافی در اختیار دولت افغانستان قرار می‌دهد. شمار قابل توجهی از نیروهای امنیتی افغانستان، امنیت این ساحه را تأمین می‌کنند. برای تأمین امنیت نهادهای ملی و بین‌المللی، نیروهای ویژه‌یی حضور دارند که حضورشان در تأمین امنیت کلی ساحه، کمک می‌کند.
دروازه‌ی ورودی مجهز به ماشین اسکن، در منطقه‌ی بی‌بی‌مهرو موقعیت دارد. به گفته‌ی منبعی در وزارت داخله، اگر کسی از چهارراهی عبدالحق حتا یک مبل را به داخل ساحهی سبز انتقال دهد، باید آن را از ماشین اسکن بگذراند. برای انتقال وسایل به داخل ساحهی سبز، همه‌روزه صف‌های طولانی از مردم شکل می‌گیرد.
همچنان تنها موترهای باربری در این ساحه اجازه‌ی ورود دارد که قبلاً ثبت و راجستر شده باشد. به گفته‌ی منبع، در ثبت و راجستر موترها فساد وجود دارد و افراد زورمند که شرکت حمل و نقل دارند اعمال نفوذ کرده و موترهای‌شان را راجستر می‌کنند که در واقع انتقال اموال و کاروبار در این ساحه را در انحصار خود می‌گیرند. موترهای ثبت‌شده‌ی این افراد به این دلیل که هر موتری اجازه‌ی ورود به این ساحه را ندارد، با قیمت بسیار گزاف اجناس مردم را انتقال می‌دهند. مردم هم ناچار اند که این فساد و انحصارگری را تحمل کنند.
تدابیر ویژه‌ی ساحهی سبز امنیتی در غرب کابل اجرایی است؟
منبعی در وزارت داخله می‌گوید اگر دولت هم تصمیم قاطع در ایجاد منطقه‌ی سبز در غرب کابل داشته باشد، این طرح به دلایل مختلف اجرایی نیست و باعث مشکلات متعدد اجتماعی میشود. به گفته‌ی او، هرگاه همانند ساحهی سبز فعلی، یک ماشین اسکن در منطقه‌ی دارالامان یا پل سوخته گذاشته شود، مردم برای اسکن وسایل و موترهای باربری‌شان مجبور اند ساعت‌ها و حتا روزها در صف‌های طولانی، انتظار بکشند. اگر کسی در غربی‌ترین نقطه‌ی این ساحه برای ساخت خانه‌ی خود وسایل ببرد، باید آن را از ماشین‌های اسکن بگذراند که برای مردم یک مشکل بسیار کلان به بار خواهد آورد. همچنان موترهای باربری باید ثبت و راجستر شود و مالیه پرداخت کنند که اکثر راننده‌ها توان آن را ندارند.
همچنان اگر ایست‌های بازرسی –که از لوازم ساحهی سبز امنیتی است- در این منطقه زیاد شود، ترافیک در این بخش شهر فاجعه‌بار میشود. در حال حاضر نیز جاده‌ی شهید مزاری، تنها جاده‌ی عمومی دشت برچی، در اکثر ساعات روز شاهد ترافیک سنگین است.
از دید منابع ما، مشکل دیگر این است که غرب کابل از هر طرف خود راه ورودی دارد و هر کوچه به مرکز این ساحه وصل است. حکومت با ایجاد منطقه‌ی سبز یا مجبور است که اکثر این ورودی‌ها را ببندد یا در هر ورودی ایست بازرسی ایجاد کند که هردو اقدام در این بخش از شهر اجرایی نیست.
ایجاد ساحهی سبز امنیتی مستلزم تشکیلات جدید و تجهیزات بیشتر است. اگر برای ساحهی سبز امنیتی غرب کابل ۳۰ پاسگاه و در هر پاسگاه ۱۰ نفر را در نظر گرفته شود، نیاز است که ۳۰۰ نیرو در تشکیلات این ساحه افزوه شود. همچنان برای هر ایست بازرسی در ورودی‌ها، یک سگ آموزش‌دیده برای کشف مواد منفجره نیاز است. در حال حاضر، افغانستان این نوع سگ‌ها را از آلمان با کرایه‌های بلند گرفته است. به باور منابع ما، ایجاد منطقه‌ی سبز امنتیی در غرب کابل حداقل به ۱۰ میلیون دالر بودجه ضرورت دارد که در حال حاضر نه دولت آمادگی پرداخت آن را دارد و نه جامعه‌ی جهانی این امکانات مالی را برای منطقه‌ی کم‌اهمیت غرب کابل در اختیار دولت قرار می‌دهد.
این منبع در وزارت داخله می‌گوید که طرح ایجاد منطقه‌ی سبز امنیتی برای غرب کابل احتمالا برای خاموش‌کردن موجی از نارضایتی‌ها مفید باشد اما اجرایی نیست و اگر اجرا شود، مشکلات جدی اجتماعی را به بار می‌آورد.
پاسخ وزارت داخله چیست؟
نجیب دانش، سخن‌گوی وزارت داخله به اطلاعات روز می‌گوید که بحث این است که شهر کابل به زون‌های مختلف تقسیم میشود و یکی از زون‌ها، زون غرب کابل است. هدف از ایجاد این زون‌ها بهترشدن وضعیت امنیتی در آن ساحات و رسیدگی بموقع به مشکلات و چالش‌های امنیتی است.
آقای دانش در پاسخ به این پرسش که یک طرح مدون در زمینه‌ی ایجاد ساحهی سبز امنیتی در غرب کابل وجود دارد یا خیر و آیا ساحهی سبز امنیتی در این منطقه ایجاد خواهد شد، گفت: «تلاش این است به هرگونه‌یی که میشود وضعیت بهتر و تدابیر در آن‌جاها بیشتر شود. اگر مثل گرین زون نشود، بر اساس طرح و برنامه‌‌ی امنیتی که ما داریم، عمل می‌کنیم.»
به گفته‌ی او، تقویت نهادهای کشفی و استخباراتی، افزایش نیرو در محلات، آسیب‌شناسی نقطه‌های آسب‌پذیر و رسیدگی بموقع به موضوعات امنیتی، تدابیری‌ست که برای غرب کابل در نظر گرفته خواهد شد.
آقای دانش تأکید می‌کند که با عملی‌شدن طرح‌های امنیتی ریخته‌شده و هدایات رییس‌جمهور، وضعیت امنیتی در این منطقه بهتر میشود.
غرب کابل که بیشتر باشندگان آن از قوم هزاره و شیعه‌‌مذهب اند از دو سال به این‌سو هدف حملات تروریستی هدفمند قرار گرفته است که صدها کشته و زخمی برجای گذشته است.