زنان به صورت روزافزون درگیر افراط‌گرایی اسلامی می‌شوند. گروه‌های تندرو نه‌تنها زنان را برای پرکردن خلاء و موفقیت در غافل‌گیری تاکتیکی علیه دشمنان‌شان استخدام می‌کنند بلکه به آن‌ها انگیزه می‌دهند که در خشونت‌آمیزترین فعالیت یعنی بمب‌گذاری انتحاری شرکت کنند. دیدبان افراط‌گرایی جهانی استفاده از بمب‌گذاران انتحاری زن را برای نشان‌دادن اقداماتی که گروه‌های افراطی برای تقویت خشونت و حفاظت از حرکت ایدئولوژیک شان روی دست می‌گیرند، بررسی کرده است.
دیدبان افراط‌گرایی جهانی 100 مورد حمله‌ی انتحاری را که توسط 181 شبه‌نظامی زن در سال 2017 انجام شده، به ثبت رسانده است. بمب‌گذاران انتحاری زن توسط دو گروه در پنج کشور مورد استفاده قرار گرفته اند: کامرون، عراق، نیجر، نایجریا و سوریه. به طور متوسط، از هر پنج مهاجم انتحاری زن، چهار مهاجم توانسته با موفقیت مواد انفجاری خود را منفجر کنند. این حملات باعث کشته‌شدن 279 نفر شده است که 94 درصد آن‌ها غیرنظامی بوده‌اند. بوکوحرام بیش‌ترین تعداد بمب‌گذاران انتحاری زن را به کار گرفته است، در حالیکه تغییرات در پارامترهای ایدئولوژیک دولت اسلامی به این معنی است که این گروه نیز مهاجمان انتحاری زن را به استخدام خود در آورده است. این در حالی است که همه‌ی این سازمان‌های شبه‌نظامی اسلام‌گرا، به آموزه‌های سلفی-جهادی وفادار اند که عمدتا مشارکت زنان در میدان جنگ را ممنوع اعلام کرده است.
گروه‌های اصلی که بمب‌گذاران انتحاری زن را مورد استفاده قرار داده اند، دو مرگبارترین گروه تندرو در جهان از لحاظ حملات انتحاری اند: دولت اسلامی در عراق و سوریه و بوکوحرام. این دو گروه در اوایل سال‌های 2010 ظهور کردند و در آن زمان، ایده‌ی استخدام زنان در صفوف‌شان غیرقابل تصور می‌نمود. در عین‌حال، این گروه‌ها در کشورهای‌شان جایگاه محکمی برای خود دست‌وپا کرده، زمینه را برای درگیری‌های غیرقابل کنترل فراهم و در قامت گروه‌های مقاوم جنبش خشونت‌آمیز جهادی جهانی ظاهر شده اند. استفاده از بمب‌گذاران انتحاری زن توسط این گروه‌ها نه‌تنها نشانه‌یی از تغییر در تاکتیک آن‌ها است بلکه تحول در ذهنیت جمعی گروه‌های تندرو اسلامی را نیز نشان می‌دهد.
دولت اسلامی در عراق و سوریه
دولت اسلامی به لحاظ تاریخی در مطابقت با آموزه‌های سنتی سلفی-جهادی، مشارکت زنان را در جنگ ممنوع قرار داده است. این گروه در جنگ به مردها متکی بوده و انتظارش از زنان [داعشی] این بوده که در خانه بمانند و نسل بعدی مردان جهادی را برای جنگ و زنان را برای پیش‌برد امور خانه پرورش دهند. با این‌حال، زمانی که این گروه به صورت روزافزونی تحت فشار حملات نظامی از سوی ائتلاف بین‌المللی ضد داعش و نیروهای محلی در عراق و سوریه قرار گرفت و قلمرو و نیروی انسانی‌اش کاهش یافت، حالت دفاعی به خود گرفت و از زنان خواست تا مسلح شوند. در ماه اکتبر، داعش اعلام کرد که شرکت زنان در جهاد یک «وظیفه» است و از آن‌ها خواست تا «با قربانی‌کردن خود در پیشگاه خدا، برای دفاع از دین آماده شوند.» در سال 2017، دولت اسلامی بزرگ‌ترین کاربر بمب‌گذاران انتحاری زن در خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است. دیدبان افراط‌گرایی اسلامی هفت بمب‌گذار انتحاری زن عضو دولت اسلامی را در عراق به ثبت رسانده که نشان‌گر تغییر اساسی در استراتژی ایدئولوژیک این گروه است زیرا پیش از آن دولت اسلامی از بمب‌گذاران انتحاری زن استفاده نکرده بود. از این هفت مهاجم، سه تن آن‌ها حملات‌شان را با موفقیت انجام دادند که در نتیجه‌ی آن 30 غیرنظامی و یک عضو ارتش عراق کشته شدند. چهار بمب‌گذار دیگر پیش از آنکه مواد انفجاری خود را منفجر کنند، دستگیر شدند. چهار تن از بمب‌گذاران انتحاری زن عضو دولت اسلامی تلاش کردند حملات انتحاری‌شان را در موصل سازماندهی کنند. موصل در آن زمان مرکز قدرت دولت اسلامی بود.
در ماه جولای، دو بمب‌گذار انتحاری زن که در میان غیرنظامیان در حال فرار از موصل مخفی شده بودند، به سربازان عراقی حمله کردند، یک سرباز را کشتند و چندین تن دیگر را زخمی کردند. در ماه سپتامبر، یک زن ترک در حالی بازداشت شد که تلاش می‌کرد حمله‌ی انتحاری را بالای سربازانی که به ولایت نینوا در شمال عراق اعزام شده بودند، انجام دهد. در ماه فبروری، یک زن زمانی دستگیر شد که در پی راه‌اندازی یک حمله‌ی انتحاری بالای یک مکتب دخترانه در موصل بود. دیدبان افراط‌گرایی جهانی استفاده‌ی دولت اسلامی از بمب‌گذاران انتحاری زن را در سوریه نیز شناسایی کرد. در ماه سپتامبر، دو مهاجم زن همراه با دو همتای مرد حملاتی را بالای نیروهای امنیتی در عقیربات و حمص سازماندهی کردند که تنها باعث کشته‌شدن خودشان شد.
یافته‌های دیدبان افراط‌گرایی جهانی پس از بررسی 9 بمب‌گذار انتحاری زن عضو دولت اسلامی نشان می‌دهد که مرگبارترین گروه تندرو چگونه تاکتیک‌ها و موضع ایدئولوژیک‌اش را تغییر داده است. تمایل دولت اسلامی به باقی‌ماندن به عنوان یک نیرو به این معنی است که این گروه نیاز داشته تا خودش را با اقدامات ضدافراط‌گرایی وفق بدهد. از سال 2014 به این‌سو، عراق و سوریه به خاطر شورش‌گری دولت اسلامی در آشوب و درگیری غرق اند، اما حالا این گروه یک سازمان فراملی و متشکل از 13 شاخه‌ی وابسته است که همه به ایدئولوژی سلفی-جهادی وفادار اند. شاخه‌های وابسته‌ی دولت اسلامی احتمالا از تاکتیک‌های دولت اسلامی در عراق و سوریه تقلید خواهند کرد؛ امری که استفاده از زنان به عنوان بمب‌گذاران انتحاری را در دیگر کشورها افزایش می‌دهد.
بوکوحرام
بوکوحرام بیش از هر گروه دیگری در سال 2017 از بمب‌گذاران انتحاری زن استفاده کرده است. این گروه واضح‌ترین مثال این است که چگونه سازمان‌های افراطی تمایل دارند تاکتیک‌های عملیاتی خود را به صورت وسیعی تغییر دهند. بوکوحرام اولین بمب‌گذاری انتحاری‌اش را در سال 2011 با حمله بر مقر فرماندهی پولیس ابوجا سازماندهی کرد. مهاجم یک مرد بود که با منفجرکردن موتر بمب‌گذاری‌شده‌اش 5 نفر را کشت. سه سال بعد از این حمله، اولین بمب‌گذار انتحاری زن عضو بوکوحرام خودش را منفجر کرد.
دیدبان افراط‌گرایی جهانی با شناسایی و بررسی مهاجمان زن، تمایز جنسیتی را که مشخصه‌ی خشونت بوکوحرام است، آشکار کرد. این گروه در سال 2017 از زنان در 49 درصد حملات انتحاری‌اش استفاده کرده است. بوکوحرام با استفاده از 172 مهاجم زن در سه کشور -نایجریا، کامرون و نیجر- و سازماندهی حملات انتحاری، 248 نفر از جمله 233 غیرنظامی را به قتل رسانده است. در مقایسه، در سال 2017 بوکوحرام 175 بمب‌گذار مرد را در حملات انتحاری‌اش استفاده کرده است. دیدبان افراط‌گرایی جهانی با تجزیه و تحلیل خشونت مسلما ناخوشایند، اهمیت استراتژیکی را که بوکوحرام به مهاجمان زن قائل است، در معرض دید قرار داد.
استفاده‌ی بوکوحرام از زنان و کودکان در کارزار نظامی‌اش، به لحاظ تاریخی این گروه را از جهادگرایی-سلفی مجزا کرده است. بوکوحرام در سال 2011 در اولین ماموریت‌های انتحاری‌اش از مردها استفاده کرد. با این‌حال، این گروه با ادامه و توسعه‌ی کارزار تروریستی‌اش در شمال‌شرق نایجریا و فراتر از آن، تاکتیک‌های خشونت‌آمیزش را نیز توسعه داد. در آپریل 2014، این گروه 276 دانش‌آموز دختر را از چیبوک در شمال‌شرق نایجریا گروگان گرفت. در سال‌های اخیر، گزارش‌هایی منتشر شده است مبنی بر اینکه بوکوحرام زنان و دختران جوان را به انجام حملات انتحاری مجبور کرده است.
بوکوحرام از جمعیت آسیب‌پذیر زنان محلی در نایجریا و ساحل برای پس‌زدن چالش‌های امنیتی فراروی این گروه سوءاستفاده کرده است. این گروه دریافته است احتمال کمتری وجود دارد که نیروهای امنیتی مهاجمان زن را بکشند یا آن‌ها را دستگیر کنند؛ امری که احتمال موفقیت حملات تروریستی توسط مهاجمان زن را افزایش می‌دهد. در حالی که مقامات نایجریا 27 درصد از تلاش‌ها برای بمب‌گذاری انتحاری توسط مهاجمان مرد را در سال 2017 دفع کرده اند، اما آن‌ها تنها توانسته اند 21 درصد بمب‌گذاری‌های انتحاری توسط مهاجمان زن را خنثی کنند.
بوکوحرام 86 حمله‌ی انتحاری را تنها با استفاده از مهاجمان زن (161 زن) سازماندهی کرده است. این حملات 93 درصد حملات انتحاری بوکوحرام توسط مهاجمان زن است که توسط دیدبان افراط‌گرایی جهانی به ثبت رسیده است. این گروه همچنین شش حمله را تنها توسط مهاجمان مرد (7 مرد) راه‌اندازی کرده است. بوکوحرام از بمب‌گذاران انتحاری زن بیش‌تر از مهاجمان انتحاری مرد در حملات سازمان‌یافته‌ی همزمان استفاده کرده است؛ امری که نشان‌دهنده‌ی تأکید بوکوحرام بر استفاده از زنان در مأموریت‌های انتحاری است. در ماه مارچ، چهار دختر جوان یک حمله‌ی انتحاری را در حوالی مایدوگوری در شمال‌شرق نایجریا سازما‌دهی کردند که باعث کشته‌شدن 6 نفر شد. در ماه اکتبر، سه بمب‌گذار انتحاری زن در تلاش برای حمله به یک شفاخانه در مولای در حومه‌ی مایدوگوری، تنها باعث کشته‌شدن خودشان شدند.
بوکوحرام از زنان انتحاری بیش‌تر از مردان انتحاری برای هدف‌قراردادن غیرنظامیان و فضاهای عمومی استفاده کرده است. از مجموع بمب‌گذاری‌های انتحاری توسط زنان که در سال 2017 توسط دیدبان افراط‌گرایی جهانی به ثبت رسیده است، 82 درصد آن‌ها عناصر فضای عمومی مانند بازارها و مکاتب را هدف قرار داده‌اند. با توجه به میزان دستگیری پایین زنان نسبت به مردان، هدف بوکوحرام از استفاده از زنان افزایش احتمال موفقیت حمله و به حداکثررساندن تلفات و آسیب ناشی از آن است. در ماه اکتبر سه زن یک حمله‌ی انتحاری را بر غیرنظامیان در ناحیه‌ی موناگاراژِ مایدوگوری سازماندهی کردند و باعث کشته‌شدن 17 نفر و زخمی‌شدن 18 تن شدند.
تمایل زنان و دختران برای شرکت در حملات انتحاری موضوع بحث بسیار است. هرچند زنان به انجام حملات انتحاری مبادرت می‌ورزند، اما این بدان معنی نیست که هر زنی با خواست خودش چنین عملی را انجام می‌دهد. پس از انفجار جلیقه‌ی انتحاری، دشوار است نیت و مقصد کسی را ارزیابی کرد که آن را اندکی پیش بر تن داشت. بر اساس گزارش‌ها، برخی از زنان و دخترانی که در حین مأموریت‌های انتحاری دستگیر شده‌اند، در مصاحبه وفاداری و بیعت‌شان را نسبت به بوکوحرام بیان کرده‌اند، اما برخی دیگر گفته‌اند آن‌ها به زور وادار به انجام چنین کاری شده‌اند. سازمان دیدبان حقوق بشر ادعا می‌کند که بوکوحرام زنان و دختران را برخلاف میل‌شان به انجام حملات انتحاری مجبور می‌کند.
منبع: مؤسسه‌ی تغییر جهانی