روز یکشنبه، نزدهم حوت به پایان رسید، ولی طولانیترین نشست امریکا با طالبان پشت درهای بسته در دوحهی قطر همچنان ادامه داشت. اما این طرف، دولت افغانستان از چندوچون مذاکرات ۱۱ روزهی نمایندگان امریکا و طالبان اطلاعاتی در دست نمیدهد.
پنجمین دور مذاکرات میان نمایندگان امریکا و گروه طالبان از ششم حوت در پایتخت قطر آغاز شد. در جریان این دور گفتوگوها، سه روز وقفه ایجاد شده است؛ بار نخست در روزهای نهم و دهم حوت به دلیل هماهنگی و مشورتهای میانگروهی و بار دوم روز جمعه، ۱۷ حوت.
زلمی خلیلزاد، نمایندهی ویژهی وزارت خارجهی امریکا برای صلح افغانستان که در ۱۱ روز پسین سرگرم چانهزنی و مذاکره با طالبان است، پس از توئیتی در روز چهارم که نشستها را «پربار» توصیف کرد، دیگر اظهار نظری نکرده که در این روزها چه گفته و چه شنیده است. اما آقای خلیلزاد پیش از آغاز مذاکرات گفته بود که در این دور روی چهار موضوع کلیدی ـ خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، همکاری طالبان در مبارزه با القاعده و داعش، آتشبس و آغاز مذاکرات رو در رو با دولت افغانستان ـ بحث میشود.
هیچ جزئیاتی فراتر از این که نشستها پشت درهای بسته ادامه دارد و سه روز وقفه داشته، در دست نیست. دلیل طولانیشدن مذاکرات نیز معلوم نیست.
آنچه مسلم است، این است که خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و تهدید نشدن کشورهای دیگر از خاک افغانستان پس از مذاکرات صلح، محوریترین موضوعات مذاکره باشد. هرچند آقای خلیلزاد و دولت افغانستان گفته بودند که روی دو موضوع دیگر (آتشبس و آغاز مذاکره با دولت افغانستان) نیز بحث میِشود، اما طالبان گفته بود که این دو مورد در آجندای این دور مذاکرات نیست.
هرچند همهی گروههای سیاسی در داخل و همچنان کشورها بر این امر که گفتوگوهای صلح بینالافغانی و دولت محور باشد، توافق نظر دارند، اما آنچه عملاً جریان دارد، این است که دولت افغانستان دور میزی که مذاکرهکنندگان روی آن در مورد آینده افغانستان تصمیم میگیرند، حضور ندارد. نه تنها که دولت افغانستان دور آن میز حضور ندارد، بلکه از چگونگی گفتوگوها نیز اطلاع ندارد و معلومات نمیدهد.
حضور نداشتن دولت افغانستان در مذاکرات صلح میان نمایندگان امریکا و طالبان، باعث خلق این نگرانی شده که امریکا با دور زدن دولت افغانستان، با طالبان به توافقی برسد که برایند آن برای افغانستان ناخوش باشد.
شاه حسین مرتضوی، معاون سخنگوی ریاستجمهوری افغانستان در صحبت با اطلاعات روز میگوید که «جای نگرانی نیست» و هر نشستی که تا اکنون برگزار شده، نمایندهی امریکا جزئیات آن را به رییسجمهور و حکومت افغانستان در میان گذاشته است.
وقتی از آقای مرتضوی پرسیدم که مردم و رسانههای افغانستان در خلای اطلاعاتی قرار دارند و نشست دوحه را با نگرانی دنبال میکنند که مبادا پشت درهای بسته تصمیمی در مورد سرنوشت افغانستان گرفته شود که نتایج آن به نفع مردم نباشد، در پاسخ گفت: «مردم نگران نیست، چون شما هم کدام نظرسنجی انجام ندادهاید که از قول مردم میگویید. جای نگرانی نیست، مدیریت گفتوگوهای صلح اول توسط حکومت افغانستان صورت میگیرد. هر تصمیمی که گرفته شود، طرف اصلی حکومت افغانستان است. جای تشویشی وجود ندارد.»
به گفتهی آٌقای مرتضوی، اخیراً میان دولت افغانستان نمایندهی ویژهی امریکا برای صلح افغانستان فیصله شده که پیش از آغاز هر سفر و مذاکره، آقای خلیلزاد با مسئولان حکومت و رییسجمهور افغانستان دیدار و روی موضوعات نشستها بحث شود.
نشست دوحه و خلا اطلاعاتی
در چند دور گذشته، زلمی خلیلزاد پیش و پس از مذاکره با طالبان با رهبران دولت افغانستان مینشست و از پیشرفت کار گزارش ارائه میکرد.
مسئولان حکومت در پاسخ به این پرسش که دولت افغانستان از چگونگی دور پنجم مذاکرات قطر گزارش دریافت میکند؟ پاسخ واضیحی نمیدهد. معاون سخنگوی ریاستجمهوری میگوید: «هر موردی که طی پنج مذاکره بوده با حکومت افغانستان شریک شده است.»
احسان طاهری، سخنگوی شورای عالی صلح در صحبت با اطلاعات روز میگوید امریکا با یک برنامهی جامع برای تسهیل و تسریع پروسه صلح، همراه دولت افغانستان هماهنگ پیش میرود: «یک هماهنگی کلی وجود دارد، امیدوار هستیم به زودی آن مذاکرات اصلی که قدمهای فعلی بهخاطر آن است، آغاز و راهش باز شود. هر تصمیم که گرفته میشود در آن مذاکره گرفته میشود.»
آقای طاهری ابراز امیدواری میکند که به زودی مذاکرات رسمی و مستقیم میان دولت افغانستان و تحریک طالبان آغاز شود: «ما هم منتظر هستیم که به زودی در این نشست، میان امریکا و طالبان تفاهم شود. چون توافق نتیجهی مذاکرات رسمی دولت افغانستان و طالبان است. ضرورت است مشکلات بین طالبان و امریکا حل شود.»
سخنگوی شورای عالی صلح تأکید دارد که تصمیم نهایی و اساسی به رهبری و مالکیت افغانها گرفته میشود و هر اقدامی که پیش از مذاکرات رسمی با دولت افغانستان، صورت میگیرد، «تصمیمگیری نیست بلکه تفاهم است».
حکومت وحدت ملی چندی پیش در نشست ژنوا، نقشهی راه صلح را اعلام کرد و هیأت مذاکرهکنندهای را تعیین کرد، اما طالبان تاکنون حاضر به نشست با هیأت حکومت نشده است. در یک دور نشست، هیأت حکومت به قطر رفت، اما طالبان حاضر به دیدار با این هیأت نشد. جریانهای سیاسی منتقد حکومت از نقشهی راه صلح حکومت انتقاد و هیأت مذاکرهکننده را همهشمول نمیداند.
هرچند تاکنون نمایندگان دولت در مذاکرات صلح حضور نداشته، اما معاون سخنگوی ریاستجمهوری تأکید دارد که مذاکرات صلح و صحبتهای که صورت میگیرد در محورهای پلان صلح حکومت افغانستان است.