لوس آنجلس تایمز ـ شاشنک بنگالی و سلطان فیضی
این مرگ‌بارترین رویداد مرتبط به نیروهای امریکایی در افغانستان در سال جاری بود: روز سه‌شنبه هفته‌ی گذشته یک زره‌پوش ارتش ایالات متحده با بمب کنار جاده‌یی که توسط طالبان در خارج شهر غزنی کار گذاشته شده بود، برخورد می‌کند و سه نظامی امریکایی کشته می‌شود.
اریک مایکل اِموند، بریدمل ارتش از منطقه‌ی «براش پرایری» واشنگتن، «اندرو پاتریک راس» تورن ارتش از منطقه‌ی «لیکسینگتون» ویرجینیا و دیلن جی الچین، بریدمل نیروی هوایی از «هوکستاون» پنسیلوانیا، از جمله نیروهای نخبه‌ی عملیات ویژه بودند که در غزنی مستقر شده بودند؛ ولایتی که در هژده سالگی جنگ افغانستان به یکی از خشن‌ترین میدان‌های درگیری تبدیل شده است.
شهر غزنی مرکز ولایتی با همین نام و دیرزمانی است که مرکز نفوذ طالبان بوده است. اما در چند ماه گذشته، شورشیان طالبان مناطقی را که زمانی به صورت امن و امان در کنترل دولت افغانستان بود، به صورت جدی تهدید کرده‌اند.
حکومت طالبان در افغانستان تا سال 2001، زمانی که ایالات متحده رژیم طالبان را از قدرت کنار زد، ادامه داشت. داستان این که چگونه شبه‌نظامیان دست بالا را در ولایتی که از لحاظ استراتژیک حیاتی است، مجددا گرفته‌اند، نشان‌دهنده‌ی بحرانی است که دولت افغانستان و نیز اداره‌ی ترمپ با آن روبه‌رو اند. دولت ترمپ در تلاش یافتن راهی برای پایان‌دادن به این جنگ است و در این اواخر، برای اولین بار گفت‌وگوهای مستقیم صلح را با طالبان مدنظر گرفته است.
قدرت‌مندشدن طالبان
به گفته‌ی شبکه‌ی تحلیل‌گران افغانستان، در سال 2015، اندکی پس از خروج آخرین سرباز امریکایی از غزنی ـ بر مبنای برنامه خروج نیروهای ناتو از افغانستان ـ طالبان نسبت به دولت افغانستان قلمرو بیشتری را در این ولایت تحت کنترل خود درآورد. شبکه‌ی تحلیل‌گران افغانستان اندیشکده‌یی است که در کابل مستقر و فعالیت می‌کند.
شورشیان در اوایل با جمع‌آوری مالیات از مردم و حل اختلافات محلی، اکثرا خود را به مناطق روستایی ولایت غزنی محدود کرده بودند. اما در ماه آپریل سال جاری، جنگ‌جویان طالبان تصرف مراکز ولسوالی‌های «امن» و نزدیک به مرکز این ولایت را آغاز کردند. غزنی ششمین شهر بزرگ افغانستان است و در حدود 80 مایلی جنوب‌‌‌غرب کابل موقعیت دارد.
با این‌حال، در بیشتر موارد جنگ‌جویان از مراکز ولسوالی ـ که ادارات محلی دولت در آن موقعیت دارد ـ عقب‌نشینی کردند و نیروهای افغان در عرض چند ساعت و یا چند روز کنترل آن‌ها را دوباره در دست گرفتند.
اما این حملات پیامی را تقویت کردند که در سال‌های اخیر کاملا روشن شده است: این‌که نزدیک به نیمی از مردم افغانستان در مناطقی زندگی می‌کنند که دولت کنترل کامل بر آن‌ها ندارد و طالبان می‌تواند به هرجایی حمله کند.
در ماه آگست، شبه‌نظامیان طالبان به شهر غزنی حمله و چهار روز جنگ بی‌رحمانه‌یی را برپا کردند که بیش از صد کشته از ارتش و پولیس افغانستان بر جا گذاشت. پس‌گرفتن این شهر در نهایت با بمباران و حملات هوایی نیروهای امریکایی و اعزام ده‌ها نیروی عملیات ویژه ایالات متحده ـ که برخی از آن‌ها متحمل جراحاتی در این جنگ شدند ـ ممکن شد.
اما برای طالبان، این تازه شروع کار بود.
شبه‌نظامیان در لباس چوپان‌ها
برای بیش از یک سال، نقل صحبت گروهی از چوپان‌ها در جاغوری، ولسوالی کوهستانی آرام با باغ‌های سیب و تپه‌های شیب‌دار در غرب غزنی، طالبان و جنگ‌جویان این گروه بود.
عارف احمدی، دهقان 42 ساله میگوید: «آن‌ها شایعاتی را در مورد این که طالبان حالا به خوبی مجهز و چقدر خطرناک هستند، پخش می‌کردند.» احمدی کسی است که خانواده‌اش در اوایل سال 2016، هنگامی که عکس پسر 5 ساله‌ی خانواده با لباس لیونل مسی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد، با تهدید مواجه شدند. در آن عکس پسر این خانواده لباسی را که شبیه پیراهن مسی اما از پلاستیک ساخته شده بود، به تن دارد.
جاغوری دیرزمانی به عنوان یکی از امن‌ترین ولسوالی‌های افغانستان شناخته می‌شد. این ولسوالی که باشندگان آن را عمدتا هزاره‌ها تشکیل می‌دهد، از جنگ و خون‌ریزی دوری می‌کرد؛ اجازه می‌داد که شبه‌نظامیان، در صورتی که از حمله به مردم محلی خودداری کنند، از مزارع ساکنان منطقه عبور کنند.
اما به گفته‌ی احمدی، در اوایل نوامبر چوپان‌های طرفدار طالبان ناگهان ناپدید شدند. او میگوید که چند روز بعد، همان چوپان‌ها همراه با گروه غارت‌گر جنگ‌جویان طالبان به جاغوری بازگشتند و به جنگ‌جویان، خانه‌های فرماندهان شبه‌نظامی طرفدار دولت و هزاره‌های غیرنظامی را که صاحب اسلحه بودند، نشان دادند.
حمله‌ی طالبان به جاغوری جان ده‌ها تن از سربازان ارتش و پولیس افغانستان را گرفت و به مالستان، ولسوالی مجاور جاغوری گسترش یافت. هزاران نفر از باشندگان این مناطق به کابل و شهرهای دیگر فراری شدند.
هنگامی که تظاهرات‌کنندگان در کابل تا کاخ ریاست‌جمهوری راه‌پیمایی کردند، یک بمب‌گذار انتحاری سر رسید و جان دست‌کم 6 نفر را گرفت.
محمد‌عارف نوری سخنگوی والی غزنی میگوید که مقامات افغان می‌گویند که کنترل این مناطق را دوباره به دست گرفته‌اند، اما تنها حدود 300 خانواده به خانه‌های خود بازگشته‌اند.
احمدی که با خانواده‌اش به کابل فرار کرده میگوید: «دولت به ما گفته است که برای دریافت کمک [به مناطق مان] برگردیم، اما من نمی‌توانم ریسک کنم. هیچ تضمینی وجود ندارد که این ولسوالی دوباره سقوط نمی‌کند.»
گفت‌وگوهای صلح
تحلیل‌گران می‌گویند که رهبری طالبان با آمادگی مذاکره‌کنندگان این گروه برای ملاقات با زلمی خلیل‌زاد در قطر، تلاش کردند موقعیت خود را برای چانه‌زنی تقویت کنند. خلیل‌زاد فرستاده‌ی ویژه‌ی رییس‌جمهور ترمپ به افغانستان میباشد.
وزارت امور خارجه در این خصوص اظهار نظر نکرده است، اما برخی از مقامات افغان و امریکایی معتقدند که خلیل‌زاد به شدت به دنبال یک معامله است، زیرا ترمپ می‌خواهد قبل از انتخابات ریاست‌جمهور سال 2020 ایالات متحده، پایان دخالت نظامی ایالات متحده در افغانستان را اعلام کند.
طالبان، گروهی که از لحاظ قومی عمدتا پشتون است و ریشه‌هایی در جنوب افغانستان دارد، قلمرو خود را در مناطق تاجیک و ازبیک‌نشین شمال افغانستان گسترش داده است. جنگ‌جویان طالبان با اشغال مناطق هزاره‌نشین، می‌توانند نشان دهند که این گروه مناطقی را کنترل می‌کند که در آن‌ها از هر چهار گروه قومی عمده‌ی افغانستان زندگی می‌کنند.
محمد‌عارف شاه‌جهان، رییس پیشین امنیت ولایت غزنی میگوید: «آن‌ها می‌خواستند به این گفت‌وگو با یک پیام قوی وارد شوند؛ این‌که آن‌ها مناطق جغرافیایی بزرگ را تحت کنترل خود دارند.»
دولت متزلزل کابل
حملات غزنی به این ترس که طالبان تلفات بیش از حد سنگین را بر ارتش افغانستان وارد می‌کند، افزوده است.
رییس‌جمهور اشرف غنی اخیرا اذعان کرد که از سال 2015 به این‌سو، بیش از 28 هزار سرباز ارتش و پولیس کشته شده‌اند؛ رقمی که حتا از برآوردهای ناامیدکننده‌تر در این خصوص پیشی جسته است. (از آغاز حمله‌ی ایالات متحده در سال 2001 تا حال، حدود 2200 نظامی امریکایی در افغانستان کشته شده‌اند.)
کابل درگیر مشکلات دیگری است. نتایج انتخابات پارلمانی سراسری ماه گذشته ـ که به دلیل ناامنی در غزنی حتا برگزار نشد ـ تا هنوز به دلیل مشکلات گسترده در خصوص دستگاه‌های تازه‌ی بیومتریک که برای تایید هویت رای‌دهندگان مورد استفاده قرار گرفت، اعلام نشده است.
هرج‌ومرج گمانی‌زنی‌هایی را به میان آورده است که انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان که برای ماه آپریل برنامه‌ریزی شده است، به تعویق خواهد افتاد؛ امری که ضربه‌ی دیگری به مشروعیت غنی می‌زند و طالبان را تقویت می‌کند.
هارون میر، تحلیل‌گر سیاسی میگوید: «طالبان به دنبال چنددستگی سیاسی در کابل هستند، تا بتوانند به صورت مستقیم با گروه‌های سیاسی جداگانه ارتباط برقرار کنند و به نیروی اصلی تبدیل شوند.»
غیرنظامیان تحت محاصره
در غزنی، جنگ‌جویان طالب در خارج دروازه‌های شهر در کمین نشسته‌اند. عبدالسلام دانشجوی 22 ساله که در چهار مایلی شهر غزنی ـ نزدیک جایی که کاروان نیروهای امریکایی با بمب برخورد کرد و سه نظامی امریکایی کشته شدند ـ زندگی می‌کند، در یک مصاحبه‌ی تلفنی گفت که باشندگان این ولایت [میان دولت و طالبان] گیر افتاده‌اند.
او گفت که جنگ‌جویان طالبان از آن‌ها غذا و سرپناه می‌خواهند و از این رو برخی از خانواده‌ها در مهمان‌خانه‌های شان هیزم انبار کرده‌اند تا کسی نخواهد که آن‌جا بماند.
از سوی دیگر، قطع مکرر خطوط برق از سوی شورشیان، آن‌هم در حالی که زمستان نزدیک می‌شود، به تاریکی و سردی شهر غزنی افزوده است.
اما سلام میگوید که شکست غزنی به خاطر ناکامی حکومت افغانستان در اعزام نیروها و امکانات کافی به این شهر، رقم خورده است.
او میگوید: «شب باشد یا روز، ما احساس امنیت نمی‌کنیم.»