انستیتوت صلح ایالات متحده – جانی والش
اشاره انستیتوت صلح ایالات متحده: در 16 جولای، نیویورک تایمز گزارش داد که دولت ترمپ به هدف پایان‌دادن به جنگ در افغانستان، به دیپلمات‌هایش ماموریت داده تا به دنبال مذاکرات مستقیم با طالبان افغان باشند. ایالات متحده سال‌ها پافشاری کرده بود تا هرگونه تلاش برای برقراری صلح باید بین‌الافغانی [تحت رهبری و مالکیت افغان‌ها] باشد. طالبان اما به سهم خود مذاکره با دولت رییس‌جمهور اشرف غنی را رد کرده و خواستار مذاکرات مستقیم با امریکا بوده‌اند. حالا پس از یک سلسه پیشرفت‌های مثبت در ماه‌های اخیر، آیا تصمیم دولت ترمپ می‌تواند روند رو به مرگ صلح در افغانستان را احیا کند؟ جانی والش کارشناس ارشد انستیتوت صلح ایالات متحده اهمیت این حرکت و آن‌چه که ما می‌توانیم از هرگونه مذاکره بالقوه انتظار داشته باشیم را به بحث گرفته است.
چرا ایالات متحده می‌خواهد با طالبان رو در رو مذاکره کند؟
اگر گزارش نیویورک تایمز دقیق باشد ـ برخی از مقامات امریکایی و افغان آن را رد کرده‌اند ـ هدف اداره‌ی ترمپ احتمالا کمک به شروع سریع مذاکرات وسیع‌تر برای پایان‌دادن به این جنگ است؛ مذاکراتی که حکومت افغانستان را نیز شامل شود. دولت ترمپ و دولت‌های پیشین ایالات متحده ترجیح داده‌اند که طالبان و دولت افغانستان به طور مستقیم مذاکره کنند. از دید واشنگتن گفتگوهای بین‌الافغانی این چنینی تنها راه واقع‌بینانه برای رسیدگی به پرسش‌های اساسی افغانستان در قلب جنگ است؛ این‌که افغان‌ها چگونه در قدرت سهیم خواهند شد یا این‌که چه حقوق اجتماعی و سیاسی را این کشور خواهد پذیرفت و کدام‌ها را رد خواهد کرد.
ایالات متحده تلاش کرده است تا از تصمیم‌گیری در مورد پرسش‌های داخلی این چنینی، به جای افغان‌ها ـ که مسلما مجبورند بعدا با عواقب آن زندگی کنند ـ اجتناب کند و دشوار است که تصور کنیم، توافقی قدرت ماندگاری داشته باشد که از پشتیبانی صریح افغان‌ها ـ کسانی که بیشتر از هرکسی تحت تاثیر توافق قرار می‌گیرند ـ برخوردار نباشد.
با این‌حال، دست‌کم از سال 2011 به این طرف، این پرسش که چه کسی با کی گفتگو می‌کند به مانع اصلی روند صلح در افغانستان تبدیل شده است. طالبان می‌خواهند که تنها با واشنگتن مذاکره کنند در حالی‌که همه‌ی گروه‌ها و طرف‌های دخیل در جنگ می‌خواهند که طالبان با کابل مذاکره کنند. استدلال طالبان این است که ایالات متحده قدرت واقعی در پشت دولت پسا 2001 در افغانستان است و آن‌چه را که «دولت کابل» می‌خوانند، هرگز یک دولت مشروع نبوده است.
ایالات متحده در تلاش برای شکستن این بن‌بست، با تمرکز بر اقدامات اولیه اعتمادسازی که بتواند دروازه را برای روند صلح بزرگ‌تر باز کند، بارها راه‌های مختلف تماس با طالبان را مورد بررسی قرار داده است. با توجه به آن‌چه گفته شد، تصمیم تازه‌ی اداره‌ی ترمپ به نظر می‌رسد که یکی دیگر از این تلاش‌ها است. تفاوت این تلاش با تلاش‌های قبلی احتمالا در این است که اکنون اراده‌ی بیشتری برای کلیدزدن یک گفت‌وگوی واقعی با طالبان وجود دارد. اگر این امر درست باشد، هدف این حرکت احتمالا استفاده از تحولات اخیر در روند صلح ـ به ویژه آتش‌بس سه روزه ماه گذشته که تمایل عمیقی را در درون تمامی طرف‌های درگیری برای پایان‌دادن به جنگ نشان داد ـ و دست‌یابی به یک توافق سیاسی است.
پس آیا دولت افغانستان از توافق صلح کنار زده خواهد شد؟
بسیار بعید است که ایالات متحده از این مسأله حمایت کند. هرچند که کنار گذاشتن دولت افغانستان از روند و توافق صلح، مسلما هدف طالبان است. کابل احتمالا به دو شرط به مذاکره دو جانبه ایالات متحده ـ طالبان رضایت می‌دهد: این‌که واشنگتن قبل و بعد از هر جلسه، از نزدیک با رییس‌جمهور اشرف غنی هماهنگی کند و دوم این‌که گفت‌وگوها بدون حضور دولت افغانستان در اتاق گفت‌وگو، نباید به سوی تصمیم‌گیری در مورد آینده سیاسی افغانستان کشانده شود. ایالات متحده با توجه به باور فراگیر در واشنگتن مبنی بر این‌که مسایل داخلی افغانستان تنها توسط خود افغان‌ها می‌تواند به خوبی حل شود، احتمالا هر دو شرط را می‌پذیرد.
اگر مجرای گفت‌وگوی ایالات متحده ـ طالبان باز شود، پرسش حیاتی این است که آیا این مجرا، پس از یک دوره‌ی مناسب طالبان را متقاعد خواهد ساخت که کابل را به اتاق گفت‌وگو دعوت کنند یا یک مجرای جداگانه را با کابل باز کنند، یا خیر؟ اگر طالبان این کار را انجام دهند، یک فرصت واقعی برای این‌که یک توافق سیاسی بتواند در نهایت این جنگ را خاتمه دهد، به وجود می‌آید. اگر طالبان این کار را نکنند، میانه‌روهای طرف‌دار گفت‌وگو در کابل و واشنگتن تضعیف خواهند شد و این استدلال که طالبان در مورد برقراری صلح با هم‌وطنان شان جدی نیستند و غیر از صلح به دنبال معامله‌ی جداگانه برای خروج نیروهای ایالات متحده هستند، تقویت خواهد شد.
گفت‌وگوهای ایالات متحده ـ طالبان واقعا چگونه خواهد بود؟
کمیسیون سیاسی طالبان مستقر در قطر محتمل‌ترین مذاکره‌کننده است. سال‌ها است که طالبان در اظهارات شان تصریح کرده‌اند که کمیسیون سیاسی طالبان عملا وزارت خارجه این گروه و مسئول مدیریت تمامی روابط بین‌المللی و مذاکرات سیاسی طالبان درباره‌ی آینده افغانستان است. بسیاری‌ها متوجه شده‌اند که کمیسیون سیاسی طالبان در دهه‌ی جاری نشست‌هایی را در قطر برگزار کرده است؛ هرچند در نهایت نتیجه‌ی این نشست‌ها برای پیشرفت صلح افغانستان بسیار اندک بوده است. این مسأله دقیق است اما احتمالا بیشتر از آن‌که در مورد فرستاده‌های طالبان و نفوذ آن‌ها صدق کند، در مورد موقعیت‌های دست‌نیافتنی بیشتر رهبران ارشد طالبان ـ که تقریبا همه‌ی آن‌ها در پاکستان مستقر هستند ـ صدق می‌کند.
هرچند ممکن است در ابتدا این بعید ـ و شاید نامطلوب ـ باشد که یکی از این رهبران ارشد طالبان به مذاکرات بپیوندد، اما یک ارتباط اولیه موفق با کمیسیون سیاسی طالبان ممکن است طالبان ـ و تمامی طرف‌های دیگر ـ را به فرستادن مذاکره‌کنندگان ارشدتر وا دارد.
احتمالات دست‌یابی به موفقیت کدام‌ها اند؟
موفقیت در هر سناریویی بسیار دشوار خواهد بود. طالبان مذاکره‌کنندگان لجوجی هستند. آن‌ها با وجود اعزام نیروهای اضافی از سوی ترمپ، از لحاظ نظامی با اعتماد به نفس باقی مانده‌اند، محبوبیت شان را بیش از حد دست بالا گرفته‌اند و احتمالا تا هنوز نمی‌توانند جهانی را تصور کنند که در آن قدرت را با شخصی مانند غنی تشریک کنند. در عین‌حال، رهبران طالبان سال‌ها است که به وضوح نشان داده‌اند که آن‌ها می‌توانند صلح را حداقل به عنوان یک گزینه در نظر بگیرند و می‌دانند که اگر قرار باشد کابل را دوباره تصرف کنند، سال‌های خونین بسیاری در انتظار شان است. ایالات متحده می‌تواند در طول مذاکره بر محور این واقعیت‌ها بازی و از آن‌ها سود ببرند.
آن‌چه را که طالبان بیشتر از هرچیزی می‌خواهند، یک جدول زمانی برای خروج نیروهای خارجی از افغانستان است. هرچند که بعید است ایالات متحده به خروج بی‌قید و شرط تعهد بدهد، اما ممکن است طرحی ریخته شود که با توجه به آن ایالات متحده در پاسخ به نقاط عطف خاص روند صلح اندازه، موقعیت و یا ماموریت حضور نظامی‌اش را در چند سال بعدی تغییر دهد. هدف این است که طالبان متقاعد شوند سربازان خارجی نه در پاسخ به خشونت طالبان، بلکه برای صلح و ثبات مجددا در افغانستان مستقر خواهند شد. با توجه به اظهارات اخیر رییس‌جمهور غنی و مایک پمپئو وزیر امور خارجه ایالات متحده، حضور نظامیان خارجی در هرگونه مذاکره‌یی مورد بحث قرار خواهد گرفت و با چشم‌انداز ناگهانی مجرای مذاکره مستقیم ایالات متحده ـ طالبان، ممکن است این امر در نهایت امکان‌پذیر باشد.