پرونده‌ی خودکشی زهرا خاوری به کجا رسیده است؟

دست‌کم شش ماه از خودکشی زهرا خاوری -دانشجوی سال آخر دانشگاه کابل- می‌گذرد و هنوز دادگاه آن برگزار نشده است. حالا 15 روز می‌شود که این پرونده از دادستانی منع خشونت به دادگاه ابتدایی منع خشونت ارجاع شده است. این پرونده در حالی به این دادگاه فرستاده شده که به گفته‌ی وکیل‌مدافع زهرا خاوری، بررسی پرونده‌ی وی از سوی دادستانی 25 مورد نقض و خلای قانونی داشته است.
قبلاً دادستان پرونده در دادستانی منع خشونت به‌دلیل آن‌چه نبود اسناد و شواهد کافی برای اقامه‌ی دعوا و متهم شناختن گل‌محمد طنین، استاد دانشکده‌ی وترنری و هاجره، مدیر خوابگاه دختران دانشگاه کابل خوانده بود، این پرونده را بسته بود. پس از این با اعتراض وکلای مدافع زهرا خاوری، پرونده به دادستانی تعقیبی فرستاده شد. در دادستانی تعقیبی پرونده دوباره بررسی و در آن 25 مورد خلا و نقض قانونی آشکار شد. پس از این برای تحقیق بیشتر، این پرونده به دادستانی تحقیق ارجاع شد تا به موارد نقص و خلای پرونده رسیدگی کند. در نهم ثور 97 این پرونده به دادگاه ابتدایی منع خشونت ارجاع شده است. یلدا احمدی، یکی از وکلای مدافع زهرا خاوری می‌گوید که دادگاه ابتدایی منع خشونت، پرونده را بررسی ‌می‌کند و نقض‌ها و خلاهای آن را مشخص کرده و به‌منظور اصلاح مجدد به دادستانی منع خشونت مسترد ‌می‌کند.
به گفته‌ی او قبلا دادستان تحقیق کمیته‌ی «د» دادستانی منع خشونت روی بخشی از نقص‌های پرونده کار کرده و بخشی از مشکلات آن را رفع کرده بود.
این پرونده سه وکیل دارد. یلدا احمدی از مؤسسه‌ی حمایت از زنان افغان (مدیکا)، وژمه رحیمی و زهرا کوهی از ماه دلو وکالت پرونده‌ی زهرا خاوری را پذیرفته و به‌طور رایگان کار کرده‌اند.
خلاهای موجود در پرونده
براساس گفته‌های وکلای مدافع پرونده زهرا خاوری، به‌طور کلی پرونده‌ی او 25 مورد نقض داشته است، از جمله:
-اظهارات خانواده‌ی زهرا، استاد رهنما، مدیر خوابگاه، مبهم بوده و دادستان پرونده برای واضح شدن این موارد باید استعلام می‌نوشت و ابهامات را رفع می‌کرد.
– شهادت شماری از شاهدان و دوستان زهرا خاوری درج پرونده نشده است.
– طبق ماده‌ی 134 قانون اساسی، پولیس صلاحیت کشف و بررسی محل رویداد را دارد. هنگامی‌که پولیس برای بررسی به اتاق زهرا خاوری در خوابگاه دانشگاه کابل می‌رود از روی سفره ترشحات معده‌ی او را نمونه‌برداری می‌کند اما لپ‌تاپ و گوشی‌های همراه او را ضبط نمی‌کند و به دوستان و هم‌اتاقی‌هایش تحویل می‌دهد. 31 روز این لوازم در خوابگاه می‌ماند.
– براساس قانون، پولیس باید مرحله‌ی کشف را در مدت 72 ساعت تکمیل و گزارش آن را به دادستانی بفرستد. حوزه‌ی سوم، سیزدهم و فرماندهی پولیس زون 101 آسمایی این کار را در زمان معین اما ناقص انجام داده‌اند.
-در صورتی‌که مرحله‌ی کشف ناقص باشد، دادستان براساس قانون اجرائات جزایی، صلاحیت درخواست اصلاح مرحله‌ی کشف را دارد. بنا به نواقصی که مرحله‌ی کشف داشته، دادستان باید پرونده را مسترد می‌کرد و خواهان اصلاح آن می‌شد اما این کار را انجام نداده است.
– با اعتراض وکلای مدافع زهرا خاوری، دادستان پرونده در 5 جدی لب‌تاپ و موبایل زهرا را در حالی تحویل می‌گیرد که رمز عبور نداشته است. براساس قانون، این لوازم باید برای بررسی و مشخص شدن زمان شکستن رمز عبور و مشخاصات موارد حذف‌شده به وزارت داخله فرستاده می‌شد تا کارشناسان حوزه‌ی تکنولوژی آن را بررسی می‌کردند. وکیلان مدافع پرونده می‌گویند که در قانون آمده که هرکس در حوزه‌ی خودش، خبره است و دادستان چیزی از تکنولوژی کمپیوتر و گوشی همراه نمی‌فهمد. آن‌ها می‌گویند که در این مورد اعتراض کردند اما دادستان به خواسته‌ی آن‌ها توجهی نکرد.
– دادستان با پرونده محافظه‌کارانه برخورد کرده است. در پرونده حاضری دوران دانشگاه و برگه‌های امتحان زهرا خاوری را جمع‌آوری کرده تا به نوعی نشان دهد که زهرا خاوری، شخص بازی‌گوش و ضعیفی بوده و از پس پایان‌نامه‌اش برنیامده و به‌همین دلیل خودکشی کرده است.
-دانشگاه کابل پس از خودکشی زهرا خاوری، هیأتی را برای بررسی این مسأله گماشت تا به نوعی بر پرونده تأثیر بگذارد. نتیجه‌ی بررسی این هیأت این بود که متهمان پرونده، گل‌محمد طنین و هاجره، رفتار و اخلاق خوب داشته‌اند.
– اظهارات داکتر معالج زهرا خاوری -که گفته بود زهرا خودش به او و دوستانش گفته که به‌دلیل رد مکرر پایان‌نامه‌اش مرگ‌موش خورده- جدی گرفته نمی‌شود.
-پرونده‌ی زهرا خاوری، از نوع قضایای جنایی است. براساس قانون این نوع پرونده باید در مدت 75 روز تکمیل و به دادگاه فرستاده شود، حالا اما نزدیک به شش ماه از زمان تشکیل پرونده می‌گذرد.
-در ابتدا هیچ سندی دال بر ارجاع زهرا خاوری به بیمارستان ابن سینا وجود نداشت، اما وقتی دوباره تحقیق صورت گرفت، مسوول بیمارستان درمان به دادستانی سندی را نشان داده و گفته زمانی‌که زهرا خاوری را به این بیمارستان منتقل می‌کنند، وضعیت او خوب نبوده و به‌دلیل نداشتن امکانات به بیمارستان ابن‌سینا رجعت داده است. این در حالی است که در استعلام‌های قبلی، داکتر معالج زهرا در بیمارستان درمان گفته که وضعیت او خوب بوده و مشکلی نداشته و به همین دلیل از بیمارستان مرخص شده است.
-براساس قانون، دادستان حق ندارد لوازم مقتول را نزد خود نگه‌دارد. وکیل‌مدافع این پرونده می‌گوید که «من چندین بار عریضه نوشته‌ام و دادستانی کل هم گفته که باید لوازم زهرا خاوری به خانواده‌اش تحویل داده شود اما دادستان هیچ اعتنایی به آن ندارد و هنوز هم آن لوازم او در نزد دادستان است.»
اختلاف‌نظر و تلاش برای توقف پرونده
ریاست تحقیقات جنایی کابل می‌گوید که مأموران بخش کشف این اداره مأموریت‌شان را انجام داده‌اند زیرا در صورتی‌که نقصی در آن وجود می‌داشت باید دادستانی پرونده را برای اصلاح مسترد می‌کرد. به گفته‌ی مسوولان این اداره، رد نشدن پرونده از سوی دادستانی به معنای درست بودن کار این پرونده در مرحله‌ی کشف است.
در همین حال، جمشید رسولی، سخن‌گوی دادستانی کل کشور، از ارایه‌ی معلومات بیشتر در خصوص 25 مورد نقص در پرونده خودداری کرد و گفت که تا نهایی نشدن پرونده، اجازه‌ی نشر جزئیات آن را ندارد.
او گفت، در صورتی‌که پرونده از نوع جنایی باشد، متهم در بند نباشد و دادستان نتواند مرحله‌ی تحقیق را در مدت معین انجام دهد، براساس ماده‌ی 149 قانون اجرائات جزایی، دادستان کل می‌تواند مدت تحقیق را 180 روز تمدید کند.
پرونده‌ی خودکشی زهرا خاوری در 29/30 عقرب 96 خورشیدی تشکیل شد و تا امروز 24 ثور 97 خورشیدی 175 روز از زمان تشکیل آن می‌گذرد.

یلدا احمدی، وکیل مدافع زهرا خاوری می‌گوید که پرونده‌ی خودکشی او در 9 ثور به دادگاه ابتدایی منع خشونت ارجاع شده و این دادگاه پرونده را بررسی می‌کند و در صورتی‌که در آن خلا و نقصی وجود داشته باشد، آن را برای اصلاح به دادستانی مسترد می‌کند.
از سویی هم حمیدالله فاروقی، رییس دانشگاه کابل در خصوص گماشتن هیأتی که وکیلان مدافع زهرا خاوری آن را غیرقانونی می‌خوانند، به روزنامه‌ی اطلاعات روز گفت که هدف از گماشتن این هیأت، تعقیب پرونده بوده است: «این هیأت پروسه را تعقیب می‌کند نه تحقیق. ما به‌عنوان مرجعی که در آن تخلف، جرم یا حرکت انحرافی صورت گرفته بود، از صلاحیت‌های اداری و قانونی خود استفاده کردیم.»
در همین حال، منبعی که نمی‌خواهد هویتش فاش شود به روزنامه‌ی اطلاعات روز می‌گوید، در جریان هفته‌ی گذشته رییس دانشگاه کابل و جمعی از استادان این دانشگاه در دیدار با نجیب‌الله خواجه‌عمری وزیر تحصیلات عالی، از او خواسته‌اند که از خانواده‌ی زهرا خاوری بخواهد تا از ادامه‌ی دعوا منصرف شوند و یا با استفاده از نفوذش پرونده را از دادگاه ابتدایی به دادستانی منع خشونت بازگرداند. اما عارفه پیکار، سخن‌گوی وزارت تحصیلات عالی این موضوع را رد کرد.

اظهاراتی که در پرونده درج شده
پرونده‌ی زهرا خاوری بیش از 700 صفحه است که شامل مکتوب‌های اداره‌ها، اظهارات دوستان، خانواده و استادان زهرا و استعلام‌هاست. به گفته‌ی وکیل‌مدافع زهرا خاوری، تا هنوز کسی متهم نیست و تنها گل‌محمد طنین استاده دانشکده‌ی وترنری و هاجره مدیر خوابگاه دانشگاه کابل مظنون‌اند.
براساس اظهارت دوستان زهرا خاوری که درج پرونده شده، روز یک‌شنبه 28 عقرب 96 فاطمه خاوری، خواهر زهرا خاوری به آ‌ن‌ها تماس می‌گیرد و از آن‌ها می‌خواهد که سراغ زهرا بروند که او زهر خورده است. در نهایت دوستان زهرا او را حوالی ساعت 10 پیش از ظهر در تخت خواب‌اش پیدا می‌کنند. زهرا از دوستانش خواسته بوده که او را بدون اجازه‌ی مدیر خوابگاه به بیمارستان منتقل کنند زیرا او حوصله‌ی پاسخ دادن سوال‌های مدیر خوابگاه را نخواهد داشت. براساس اظهارتی که درج پرونده است، دوستان زهرا مدیر خوابگاه را خبر می‌کنند و او بدون کارت، اجازه‌ی انتقال زهرا را به بیمارستان نمی‌دهد.
مسوولان خوابگاه دانشگاه کابل در اظهارات‌شان از جریان انتقال زهرا به بیمارستان اظهار بی‌خبری کرده‌ و گفته‌اند که آن‌ها وقتی از ماجرا خبر شده‌اند که زهرا در بیمارستان بوده است. براساس اظهارات دوستان و هم‌اتاقی‌‌های زهرا خاوری در آن زمان کارت هویت زهرا پیدا نشده و پس از نیم ساعت تاخیر به‌دلیل نبوده کارت در نهایت مسوولان خوابگاه اجازه می‌دهند که او را به بیمارستان منتقل کنند.
در نخست دوستان زهرا خاوری او را به بیمارستان درمان منتقل می‌کنند. داکتر معالج زهرا خاوری در بیمارستان درمان در اظهاراتش گفته که زهرا به او گفته، به‌دلیل رد مکرر پایان‌نامه‌اش زهر خورده است. وکیل مدافع زهرا خاوری می‌گوید که اظهارات این داکتر یکی از سندهای موثقی است که شامل پرونده شده است.
وکیل‌مدافع زهرا خاوری می‌گوید که او تا ساعت 4 عصر روز یک‌شنبه 28 عقرب در بیمارستان درمان می‌ماند و سپس مرخص می‌شود. براساس اظهارات شماری از اعضای خانواده‌ی زهرا خاوری که درج پرونده شده است، داکتران بیمارستان درمان به عمه‌اش گفته بوده: وضعیت زهرا عادی است و ممکن است تا فردا تهوع داشته باشد. اما نیمه‌های شب حال زهرا بد می‌شود و فردا صبح (دوشنبه 29 عقرب) او را به بیمارستان 50 بستر دشت برچی انتقال می‌دهند. حوالی ساعت 10-11 پیش از چاشت زهرا خاوری در این بیمارستان فوت می‌کند. مسوولان این بیمارستان به همراهان زهرا خاوری گفته بوده که معده‌ی او باید شست‌وشو می‌شد، اما اکنون دیر شده است.
جسد زهرا خاوری 12 ساعت پس از مرگش به طب عدلی فرستاده می‌شود. براساس گواهی طب عدلی، در خون زهرا خاوری مرگ‌موش موجود بوده است. به نقل از وکیل‌مدافع زهرا خاوری، براساس نتایج طب عدلی، زهرا خاوری نیم ساعت پس از خوردن مرگ‌موش به بیمارستان منتقل شده که در بیمارستان تنها به او سیروم تزریق شده است.
به گفته‌ی یلدا احمدی، پولیس هنگام بررسی اتاق زهرا خاوری، از زیر بالشت او دو نامه و یک دفتر خاطرات می‌یابد. بخش تخنیک جرمی تأیید کرده که این نامه‌ها دست‌خط زهرا خاوری بوده است. در آن نامه‌ها، زهرا از دانشگاه و برخورد توهین‌آمیز استادان‌اش شکایت داشته است.

گل‌محمد طنین در اظهارت‌اش که درج پرونده است، گفته که زهرا خاوری فقط یک‌بار به او مراجعه کرده و او هم راهنمایی‌اش کرده که پایان‌نامه‌اش را چگونه اجرا کند.
وکیل‌مدافع زهرا خاوری می‌گوید که عکس‌هایی که زهرا از اجرای پایان‌نامه و پروژه‌اش ثبت کرده، نشان می‌دهد که برای آن خیلی زحمت کشیده و دقیق اجرا کرده است.
او گفت که حالا گل‌محمد طنین و هاجره، متهمان اصلی در پرونده، ممنوع الخروج شده و در دادستانی حاضری دارند.