بازار میوه‌ی تازه و سبزی کابل معروف به «مارکیت» در حوزه‌ی چهارم پولیس کابل واقع است و از آن میوه‌ی تازه و سبزی به نقاط دیگر شهر و شماری از ولایت‌های افغانستان پخش می‌شود.
در این بازار که بیش از هزار دکان واقع شده است، تنها سه سردخانه با ظرفیت اندکی موجود است. اول صبح در این بازار راه یافت نمی‌شود و محصولات نیز تا ظهر باید به فروش برسد، در غیر آن فاسد می‌شود.
به گفته‌ی حاجی محمد فاروق، معاون شرکت تجارت معشوق عمر احمدی، این بازار در زمان حکومت گروه طالبان در زمین دولتی ساخته شد؛ 40 جریب مساحت دارد و اکنون برخی از دکان‌های آن با خطر فروریختن مواجه است.
به گفته‌ی فاروق، زورمندان و غاصبان قصد غصب زمین این بازار را دارند و هم‌اکنون نیز فردی به نام «ثریا» دعوا دارد که زمین از او است.
ناظر، یکی از دکان‌داران -که 40 سال می‌شود در سه بازار مرکزی میوه‌ی تازه‌ی کابل کار کرده- می‌گوید هردکان در این بازار در زمان حکومت طالبان با پول پیش‌پرداخت دوصد هزار افغانی ساخته و به افراد داده شد. اما اکنون ارزش هر یک آن‌ها به دوصد هزار دالر رسیده است.
بازار مرکزی میوه‌ی تازه و سبزی کابل پیش از دوره‌ی طالبان در باغ زنانه به نام «مارکیت شهرآرا» و سپس به نام «مارکیت آریانا» در ساحه‌ی دیگری فعال بود.
این بازار و ساحه‌ی آن میان دکان‌داران به نام «مارکیت» معروف است. محمدفاروق می‌گوید: «هر میوه‌یی را که بخواهی، این‌جا یافت می‌شود.»
نبود میوه‌های تازه‌ی افغانستان در بازار
در این روزها در شهر کابل به‌ندرت میوه‌ی تازه‌ی افغانستان یافت می‌شود. روز دوشنبه سری زدم به «مارکیت» و نتیجه‌ی آن این بود که از ده قلم میوه‌ی تازه در یک دکان، فقط انار آن محصول افغانستان بود. انواع سیب از ایران، مالته از مصر، ناک از چین، امرود، کینو، کیله و چند قلم دیگر از پاکستان وارد شده بود؛ در حالی‌که افغانستان تنها 10 نوع سیب دارد.
چرا میوه‌های تازه‌ی افغانستان از بازار گم‌اند؟ کاظم می‌گوید: «شماری از کشورها مال چهار سال پیش یا سه سال پیش خود را به افغانستان وارد می‌کنند. پیاز وطنی در زمان برداشت آن سیری 20 افغانی می‌شود، اما از وقتش که بگذرد، می‌گندد.»
تاجران می‌گویند که میوه‌های تازه‌ی افغانستان به‌دلیل نبود امکانات و سردخانه‌ها، نگهداری نمی‌شود و بازار فروش آنان نیز کوتاه است. مال تاجران یا در دکان‌ها یا در کامیون‌ها می‌پوسد.
ناظر، یکی از سیب‌فروشان مارکیت می‌گوید: «سردخانه نداریم. میوه‌ی وطن ما که می‌رسد، تا بعد از چاشت که در مارکیت ماند، تمام‌شان گنده می‌شود. پاکستان راهش بند است. مال پاکستان به ما می‌آید، اما از ما را نمی‌ماند.»
برخی از میوه‌های تازه و سبزی افغانستان در زمان برداشت آن‌ها، آن‌قدر ارزان می‌شود که در شماری از ولایت‌ها فروش آن هزینه‌ی انتقالش به بازار را تأمین نمی‌تواند. این میوه‌ها در زمان کوتاه فصل برداشت، به‌دلیل نبود سردخانه‌ها، با نرخ بسیار پایینی به بازار عرضه می‌شود.
مشکلات بازار میوه و سبزی کابل
نبود سردخانه یکی از مشکلات عمده‌ی تاجران در بازار میوه‌ی تازه و سبزی کابل است. وقتی از دکان‌داران در مورد مشکلات‌شان پرسیدم، اولین چیزی که همه‌ی آنان بر زبان آوردند، نبود سردخانه بود.
در این مارکیت تنها سه سردخانه وجود دارد که هر کدام گنجایش حدود 100 تُن میوه را دارد. فاروق می‌گوید که این سردخانه‌ها از سوی دکان‌داران ساخته شده و «آن‌طور سردخانه‌یی که حکومت ساخته باشد، تاکنون ساخته نشده.»
معیاری نبودن دکان‌ها، نبود امکانات، فروش محصولات جلو دکان‌ها، خرابی سرک سمت شرقی بازار از مشکلات دیگر این بازار است. هنگام بارش باران، سطح آب در این ساحه بالا می‌آید و مردم به‌سختی می‌توانند رفت‌وآمد کنند. یکی از باشندگان محل گفت، از 13 سال پیش تاکنون این سرک مخروبه است.
تاجران میوه و سبزی انتقاد دارند با آن‌که به حکومت مالیه می‌دهند و مالیه نیز نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته، اما هیچ اقدامی برای بهتر شدن این بازار و کسب‌وکار آنان از سوی حکومت نشده است. هر دکان ماهانه سه هزار افغانی به شهرداری کابل مالیه پرداخت می‌کند. یکی از دکان‌داران می‌گفت، حکومت برای این بازار هیچ کاری نکرده و سرک داخل این بازار را نیز دکان‌داران از پول شخصی‌شان قیرریزی کردند.
نبود بازار خارجی برای میوه‌های تازه و سبزیجات افغانستان
با آن‌که مسافر قوقندی، سخن‌گوی وزارت تجارت و صنایع افغانستان می‌گوید که افغانستان به بیش از 50 کشور صادرات دارد و میوه‌های تازه نیز به شماری از این کشورها صادر می‌شود، اما تاجران در بازار میوه می‌گویند که میوه‌های تازه‌ی افغانستان تنها به پاکستان و اخیراً اندکی به هندوستان صادر می‌شود.
یکی از تاجران میوه می‌گوید که تاکنون پاکستان یگانه کشوری است که محصولات افغانستان به آن صادر می‌شود. او می‌افزاید: «به‌غیر از صادرات به پاکستان، بدیل دیگری نیست. صادرات به هند نیز مقداری نیست که درد افغانستان را دوا بتواند. در هفته یک یا دو پرواز است که 40 یا 50 تُن میوه صادر می‌شود.»
پاکستان پیش از این از یک تُن انگور و سیب با تفاوت اندکی 8700 کلدار محصول گمرکی می‌گرفت، اما سال گذشته این محصول به 48 هزار کلدار افزایش یافت.
حکومت افغانستان در تلاش است تا راه‌های دیگری را برای صادارات کلاهای افغانستان به‌ویژه میوه‌های تازه جست‌وجو کند. سال گذشته دهلیز هوایی میان افغانستان و هندوستان ایجاد شد. فاروق در مورد این دهلیز می‌گوید: «دهیلز هوایی برای ما زیان رساند. پاکستان به‌دلیل تنش بین دو کشور، محصولات گمرکی روی میوه و سبزی افغانستان را بالا برد.»
او از حکومت انتقاد می‌کند که برای حل مشکل تجاری با پاکستان هیچ‌کاری نکرده است. تاجران از حکومت می‌خواهند که با پاکستان روی این موضوع به توافق برسد تا محصول گمرکی کاهش یابد.
وزارت تجارت و صنایع چه می‌گوید؟
وزارت تجارت و صنایع می‌گوید استندردها در افغانستان پایین است و به‌همین دلیل میوه‌های تازه‌ی افغانستان به بازارهای جهانی نمی‌رسد.
مسافر قوقندی، سخن‌گوی این وزارت به اطلاعات روز گفت وقتی تاجران افغانستان روی کیفیت و بسته‌بندی میوه‌های تازه کار و استندردها را رعایت کنند، زمینه‌ی صادرات میوه‌های افغانستان به کشورهای مختلف فراهم است.
آقای قوقندی افزود: «ما هرچه قدر میوه و سبزی تولید کنیم، بازار داریم. فقط بالای کیفیتی که با استندردها برابر باشد و بسته‌بندی‌اش کار کنیم، بازارهای خیلی خوبی داریم. تلاش‌های ما در هماهنگی با وزارت زارعت این بوده که تولیدکنندگان کالاهایی را تولید کنند که استندردهای‌شان امروز حداقل در منطقه قابل پذیریش باشد.»
به گفته‌ی آقای قوقندی، در سفر اخیر رییس‌جمهور به ازبکستان توافق شد که میوه‌های تازه‌ی کشور در «کارگوسنتر ترمز» ازبکستان در دو کیلومتری بندر حیرتان بسته‌بندی و استندردسازی و سپس به قزاقستان و روسیه صادر شود.
او به تاجران بازار میوه‌ی کابل می‌گوید که میزان صادرات میوه‌ی خود را با وزارت تجارت در میان بگذارد و این وزارت زمینه‌ی استندردسازی و بسته‌بندی آن در «کارگو سنتر» ازبکستان را فراهم می‌کند تا سپس به قزاقستان، چین و روسیه صادر خواهد شد. به گفته‌ی وی، این مرکز گنجایش بسته‌بندی هزاران تُن میوه و سبزی را دارد.
سخن‌گوی وزارت تجارت در مورد حل مشکل تجاری با پاکستان می‌گوید این مشکل با مقام‌های آن کشور در میان گذاشته شده و تا رسیدن فصل برداشت میوه‌های تازه‌ی افغانستان، این مشکل حل خواهد شد.
آقای قوقندی گفت خواست افغانستان از پاکستان این است که براساس موافقت‌نامه‌ها و تعهدات سازمان تجارت جهانی از محصولات افغانستان تعرف بگیرد.
صادرات افغانستان
میوه‌های خشک و تازه، سبزیجات، قالین، نباتات طبی، سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی از عمده‌ترین اقلام صادراتی افغانستان است. هم‌چنین انگور، انار، سیب، خربوزه، زردآلو، رومی و بادرنگ از عمده‌ترین اقلام صادراتی میوه و سبزی افغانستان است.
براساس آمار وزارت تجارت و صنایع، افغانستان در سال 2017 میلادی به‌ارزش نزدیک به 800 میلیون دالر صادارت داشته است.
تاکنون در افغانستان، ده نوع سیب، ده نوع آنار، حدود ۲۴ نوع زردآلو، ۱۸ نوع انگور، حدود ۱۵ نوع گیلاس و 19 نوع شفتالو تاکنون در افغانستان شناسایی شده است.
مالته‌ی مصری، سیب ایرانی، سبزی پاکستانی… انار قندهار کجاست؟
