عابر شایگان
در سال 2015 یک کارمند دولت در جاده‌ی میوند کابل، دلش از همه چیز گرفته بود؛ از فهرست تکراری و کم‌کیفیت غذای رستوانت‌ها، از ساعت 8 شب که بازار تعطیل می‌شد و از ناامنی که زندگی شبانه را بر کابلیان قفس می‌کرد. چگونه کابلیان می‌توانند به همه چیز، در همه جا و هر زمان دسترسی داشته باشند؟ همین دغدغه، در ذهن عصمت ایوب، ایده‌ای را خلق کرد که دست به ساختن ابزاری بزند که پاسخ‌گوی همه‌ی این نیازمندی‌ها باشد.
نخستین ایده‌ی که او در سر می‌پروراند، ایجاد مرکز پیک موتوری از طریق تماس تلفونی بود، طوری که مشتریان نیازمندی‌های شان رااز طریق تماس تلفونی به این مرکز سفارش بدهند، و سپس پرسنل مرکز تمام سفارش‌ها را از بازار خریداری کرده و از طریق پیک موتوری به مشتری تحویل بدهد. اما این ایده، یک طرح ناممکن و پر چالش بود؛ مصرف کریدیت زیاد، صرف زمان بیشتر و آدرس‌یابی سخت و پر دردسر. بعدها دوستش اسرار کریم‌زی به او میگوید که باید روی یک اپلیکیشن فکر کند. عصمت پس از مشوره‌‌‌ی دوستش، 3 اپلیکیشن طراحی کرد. طراحی 3 اپلیکیشن بهتر از طرح ایجاد مرکز پیک موتوری بود اما کارامد نبود. زمانی که دوستش کریم‌زی به او می‌پیوندد، در همان اول نام و لوگوی اپلیکیشن را تغییر می‌دهند. »هش»، «زوت-زوت» می‌شود و از حالت ابتدایی به یک سامانه‌ی معیاری در بازار مزدحم اپلیکشین‌ها راه باز می‌کند. عصمت ایوب و اسرار کریم‌زی از آن پس 2 سال بی‌وقفه کار می‌کنند تا این‌که «زوت زوت» را آن طور که می‌خواهند به میان می‌آورند.
زوت-زوت چیست؟
«زوت-زوت» نرم‌افزار خدمات خرید آنلاین است. به گفته‌ی عصمت ایوب «زوت-زوت» همان «زود زود» است اما با ادبیات و لهجه‌ی عامیانه. دلیل گزینش این نام هم نزدیکی بیشتر با جامعه است. این نرم‌افزار زمانی در فروشگاه‌های مجازی گوشی‌های هوشمند اضافه شده که پیش از آن هم، اپلیکیشن‌های این چنینی به کاربران افغانستانی رخ نشان داده بود و پس از مدتی دوباره ناپدیده شده بود. اما قرار است این اپلیکشن ماندگار شود؛ به این دلیل که طراحان آن هدف‌هایی بزرگی در سر دارند و می‌گویند خلاف دیگران، پایه‌ی کار را درست گذاشته‌اند.
بنابر آن‌چه طراحان این نرم‌افزار در سر دارند، قرار است بازار سنتی خرید و فروش کابل را به چالش بکشند. می‌گویند در این نرم افزار هر آن‌چه یک شهروند نیاز دارد، قابل دسترس خواهد بود: «هدف ما این است که هر رستورانت، فروشگاه و دکان به زوت-زوت قابل دسترس باشد. هر مشتری در هر جای کابل و در هر زمان به هر آن چیزی که نیاز دارد، باید از طریق زوت-زوت به‌سادگی به‌دست آورد.»
به گفته‌ی مدیر عامل زوت-زوت، این سامانه تنها یک نرم‌افزار غذارسانی نیست بلکه یک بازار مجازی است که مثل بازار واقعی در آن همه چیز دست یافتنی است.
در واقع زوت-زوت سه نوع اپلیکیشن است که هر کدام کاربرد متفاوت دارد و به شکل به هم‌پیوسته همانند یک سیستم کار می‌کند. یک نوع آن در گوشی همراه مشتری نصب می‌شود، و دو نسخه‌ی دیگر آن در تابلیت رستورانت و پرسنل. زمانی که مشتری نرم افزار زوت-زوت را در گوشی خود باز کند، غذا یا جنسی را سفارش دهد، سفارشش به‌طور آنلاین به رستورانت یا فروشگاه مورد نظرش فرستاده می‌شود و توسط پیک موتوری در زمان کم برایش رسانده می‌شود. پیک موتوری پس از تحویل دادن سفارش به مشتری، به اضافه‌ی قمیت جنس، در بدل هر کیلومتر فاصله پیموده شده، 20 افغانی می‌گیرد. بنابرین برای مشتری، به صرفه است که به نزدیک‌ترین رستورانت یا فروشگاه محل‌اش سفارش بدهد.
عصمت ایوب میگوید که تصمیم دارد در این بازار مجازی برای هر طبقه‌ی اجتماعی از پایین تا متوسط به بالا، متناسب به قدرت خرید آن‌ها خدمات ارایه کند: «حتا باید بولانی فروش هم در این اپلیکیشن حضور داشته باشد و مشتریانش در هر کجا که باشد بتواند سفارش دهد.»
او میگوید که از فعالیت زوت-زوت 2 ماه بیشتر نمی‌گذرد و حالا 10 پیک موتری دارد و در هر 24 ساعت از صد تا دو صد سفارش دریافت می‌کند و 10هزار درامد خالص دارد. اما تنها چیزی که آن‌ها حالا به آن فکر نمی‌کنند، درامد است. آقای ایوب میگوید که هدف‌اش این است که شمار سفارش‌ها در هر روز باید کم از کم روی عدد 5 هزار بیستد.
نرم افزار «زوت-زوت» را شرکت «سپین سافت» طراحی کرده و نسخه‌ی جدید آن تا حالا سه بار به‌روز شده است و ده هزار کاربر آن را بارگذاری کرده‌اند.
انتظار و هیجان یک کابلی برای سفارش آنلاین
برای یک کابل‌نشین که عمری در محرومیت و جنگ سر کرده و دستش از تکنولوژی کوتاه بوده، خیلی عجیب و پر هیجان است که روی گوشی همراه‌اش، ثانبه به ثانیه، آمدن پیکی را ببیند که دارد از مرکز شهر به غرب شهر برایش پیتزای داغ ترکی می‌آورد. تصویر عبدااوهاب رسولی از زمانی که غذا سفارش کردم، روی صفحه‌ی گوشی‌ام ظاهر شد. خط باریک و پر پیچ و تاب از جایی که من بودم به جایی که رستورانت موقعیت دارد، روی صفحه‌ی گوشی‌ام وصل شده بود و موقعیت عبدالوهاب رسولی روی این خط هر لحظه به سمت من نزدیک‌تر می‌شد. او ساعت 8 شب از شهرنو کابل برای من در کارته سه غذا آورده بود، در حالی‌که تمام جریان سفارش و پخت و تحویل گرفتن آن، 30 دقیقه را در بر گرفته بود. این چیزی است که این روزها نه برای من بلکه برای همه‌ی کابلی‌ها، هیجان می‌آورد.
کار با رستورانت‌ها و فروشگاه‌ها
عصمت ایوب و اسرار کریم‌زی برای راه‌اندازی این سیستم کم‌ازکم 50 هزار دالر هزینه کرده‌اند و دو سال وقت گذاشته‌اند. پس از این که در 5 دسامبر 2017 اپلیکیشن زوت-زوت را رسما رونمایی و راه‌اندازی می‌کنند، موج دیگر از مشکلات به روی آن‌ها آغوش باز می‌کند؛ جلب اعتماد مسوولان رستورانت‌ها و فروشگاه‌ها.
«در آغاز کار، با رستورانت‌ها به مشکلات زیادی برخوردیم. هیچ کسی به این طرح اعتماد نداشت. مشکل این جا بود که قبل از ما چند اپلیکیشن این چنینی به بازار آمده بود اما همه شکست خورده بود. وقتی ما پیشنهاد همکاری می‌دادیم، رستورانت‌ها، همان اپلیکیشن‌های دیگر را مثال می‌زدند. در آغاز با 15 رستورانت کار را آغاز کردیم و این‌ها که نتیجه کار را دیدند به دیگر رستورانت‌ها پیشنهاد کردند که از این خدمات استفاده کنند.»
عصمت ایوب میگوید در آغاز کار با مسوولان 120 رستورانت و فروشگاه لابی کرده و از آن میان تنها 20 رستورانت و 2 فروشگاه بزرگ تا حالا به این اپلیکیشن پیوسته است. او میگوید که مرحله‌ی تهیه فهرست غذا و عکس‌برداری از آن و آموزش مسوولان رستورانت‌ها و پرسنل «زوت-زوت» هر کدام سختی‌هایی داشته که اگر دوست‌اش نمی‌بوده، هرگز موفق نمی‌شده است.
حالا 20 رستورانت، 4 مغازه و 2 فروشگاه بزرگ در این اپلیکیشن قابل دسترسی است و قرار است تا چندی بعد 20 رستورانت دیگر نیز به این خدمات بپیوندد.
چشم‌انداز و چالش‌ها
طراحان این نرم افزار می‌گویند در نظر دارند که زوت-زوت را بیشتر توسعه دهند. عصمت ایوب میگوید که پس از این که شهر کابل را به گونه‌ی کابل پوشش دادند، دایره‌ی فعالیت شان را از جغرافیای افغانستان به بازارهای آسیایی می‌کشند: «من معلومات دارم که به جز چند شهر بزرگ آسیایی از چنین تکنولوژیی استفاده نمی‌شود و این یک فرصت خوب است که برویم به شهرهای کشورهای آسیایی. رفتن به دیگر شهرهای افغانستان ساده است و هر زمانی رفته می‌توانیم. وقت‌اش است که بزرگ فکر کنیم.»
ناامنی هم‌چنان برای خدمات خرید آنلاین زوت-زوت نیز یک چالش است. اما آقای ایوبی میگوید که نمی‌شود که به دلیل مشکلات امنیتی از کار دست کشید: «ما به پرسنل مان نکات ایمنی را آموزش داده‌ایم و تا اندازه‌ای این مشکل را تکنولوژی جی پی اس حل کرده.»
حالا زوت-زوت از 8 صبح تا 11 شب فعالیت دارد اما در صورتی که رستورانت‌ها و فروشگاه‌ها در کابل، فعالیت 24 ساعته داشته باشد، زوت-زوت نیز خدمات‌اش را 24 ساعته عرضه می‌کنند.
در کشورهای دیگر که در آن خدمات الکترونیک عرضه می‌شود، اسکناس‌ها از بازار خرید و فروش برچیده شده و جای آن را پرداخت آنلاین گرفته است. اما این‌جا در کابل که تازه خدمات خرید آنلاین دارد شکل می‌گیرد، مردم چیزی از پرداخت آنلاین نمی‌دانند و هنوز هم به شیوه‌ی سنتی و با استفاده از اسکناس معامله می‌کنند. این شیوه برای خدمات خرید آنلاین زوت-زوت هم یک معضل است: «ما با شرکت روشن تلاش داریم به گونه‌ای به این مساله رسیدگی کنیم. می‌خواهیم خدمات پیش‌پرداخت را فعال کنیم. فعلا ما به شکل پرداخت نقدی کار می‌کنیم.»
طراحان این نرم‌افزار کیست؟
عصمت ایوب 22 ساله و اهل بلخ است. او پس از فراغت از صنف دوازدهم، 5 سال می‌شود که در کابل کار می‌کند. او خلاف دیگر جوانان که پس از فراغت از مکتب، عطش راه‌یافتن به دانشگاه دارند، علاقه‌ی شدید به کار و درامدزایی داشته است. در همان دوران به جای آمادگی کانکور، آغاز به کار می‌کند. میگوید که نخستین کارهایش، ترجمه متن انگلیسی به فارسی و پشتو و بر عکس آن بوده است: «من به فعالیت اقتصادی علاقه دارم. همیشه می‌خواهم یک چیزی جدید به میان آورم. اولین طرح اقتصادی‌ام زوت-زوت است. می‌خواهم که بعد از این که زوت زوت راه افتاد، دانشگاهم را شروع کنم. کار ما نمایانگر دانش ما است.»
اسرار کریم‌زی، دوست و همکار عصمت ایوب، 36سال دارد و مهندس نرم‌افزار است. هر چند او مقطع لیسانس حقوق را در دانشگاه «اندرا گاندی» هند خوانده اما در بخش تکنولوژی دست بازتر و کارنامه‌ی برحسته‌تری دارد. او بابت طراحی واژه‌نامه‌ی دو سویه انگلیسی به پشتو در سال 2006 در رقابت جهانی نرم‌افزار در کشور رومانیا مقام نخست را گرفته است. در اداره‌های دولتی سیستم های قدیمی بایگانی را به دیتابیس تبدیل کرده است. آخرین کارش، طراحی نرم‌افزار «زوت-زوت» است.
محمد جوادی، یکی از ده پیک موتوری «زوت-زوت» است. او دانش‌‌آموخته‌ی دانشگاه تعلیم و تربیه کابل است و رشته‌ی کیمیا را خوانده است. در سال 95 که از دانشگاه فارغ می‌شود تا همین دو ماه پیش، دنبال کار می‌گشته است. سر انجام از طریق آگاهی در فیسبوک، در زوت-زوت جذب می‌شود. حالا به‌طور اوسط او روزانه 30 سفارش به مشتری تحویل می‌دهد و 500 افغانی درامد دارد: «از 8 صبح تا 11 شب کار می‌کنم. یک پشتوانه ایمنی برای ما، جی پی اس ما است. در هر 30 متر، ما رصد می‌شویم. دورترین فاصله‌ای که سفارش تحویل داده‌ام 30 کیلومتر از شهر فاصله داشته است.»
محمد هر روز به نشانی‌های جدیدی می‌رود و میگوید که وقتی سفارش مشتریان را برای‌شان تحویل می‌دهد، حس خوبی در سیمای آن‌ها ظاهر می‌شود.
برهان الدین، مسوول رستورانت چیکن در شهرنو کابل میگوید که «زوت-زوت» کارشان را ساده کرده و برای مشتریان هم سهولت آورده است. کم از کم روزانه از طریق این خدمات 20 سفارش دریافت می‌کند: «این سیستم اعتماد ما را جلب کرده و به آینده‌ی آن خوشبین هستیم.»