واشنگتن پست/پامیلا کانستبل
ترجمه: جلیل پژواک
استودیوی تلویزیون پُر بود از مردانِ جوان با ریش‌های مرتب، موهای شیک و شلوارهای جین –یونیفرم نسل جدید افغانستان- که اغلب اواسط دهه‌ی دوم عمرشان را سپری می‌کنند. در کشوری ویران‌شده از جنگ و سختی‌ها مانند افغانستان، آن‌ها رویای ستاره‌شدن را در سر دارند.
مسیر رسیدن به شهرت، «ستاره‌ی افغان» است؛ برنامه‌یی که به‌طور گسترده پرطرفدار است و زمانی پخش می‌شود که همه‌ی افغان‌ها پای تلویزیون نشسته‌اند. نمایشی “Show” که به صدای نسل جدید افغانستان تبدیل شده است: افغان‌هایی که در عصر درگیری‌های مذهبی به‌دنیا آمده‌اند، در یک جامعه‌ی سنتی و محافظه‌کار مسلمان بزرگ شده‌اند، اما، در معرض فرهنگ غربی قرار گرفته و مشتاق پیوستن به دنیای مدرن‌اند.
مسعود سنجر، مدیر برنامه‌های تلویزیونی «طلوع» و یکی از بنیانگذاران «ستاره‌ی افغان» در آغاز سیزدهمین فصل این نمایش گفت: «موسیقی همیشه در خون افغان‌ها است، اما برای یک مدت طولانی خاموش شده بود. در عین حال که کشور به‌سوی دموکراسی پیش می‌رود، ستاره‌ی افغان انقلابی در عرصه‌ی موسیقی ایجاد کرده است».
اما همه از موفقیت و پیام این نمایش خوشحال نیستند. به‌ویژه در مورد نمایش زنان جوان به‌عنوان اجراکنندگان این برنامه، در تلویزیونی که در سطح ملی نشرات دارد. برای بعضی از روحانیون و بزرگان محافظه‌کار مسلمان، ستاره‌ی افغان تهدیدی برای مذهب و ارزش‌های کشور و بخشی از چیزی است که آن‌ها به‌عنوان یک گرایش و روند فرهنگی سوءاستفاده از آزادی‌های دموکراتیک برای ترویج فحشا می‌بینند.
در هفته‌های اخیر، اعتراضات عمومی علیه این نمایش تلویزیونی در کابل و هرات -شهر بزرگی در نزدیکی مرز با ایران- راه‌اندازی شده بود. در هرات، چندصد روحانی مسلمان و دیگران برای جلوگیری از برگزاری برنامهی استعدادیابی این نمایش در این ولایت، تظاهرات کردند. سنجر می‌گوید که پس از گفت‌وگو با کمک مقامات محلی، برنامهی استعدادیابی در اتاقی در فرودگاه هرات برگزار شد.
در کابل، گروهی از روحانیون و عالمان مسلمان اخیرا در مسجد بزرگی گردهمایی کرده و از حکومت خواستار توقف این نمایش شدند. اما درخواست آن‌ها ناموفق بود. برنامه‌های گزینشی و استعدادیابی این نمایش، همان‌طور که برنامه‌ریزی شده بود، این هفته در داخل استودیوهای تلویزیون طلوع -در یک محوطه‌ی به‌شدت محافظت‌شده در برابر حملات تروریستی و سایر خشونت‌ها- برگزار شد.
عبدالباسط خلیلی، عالم دینی که در گردهمایی اعتراضی حضور داشت، گفت: «ما به رسانه‌ها احترام می‌گزاریم و از کارشان قدردانی می‌کنیم. اما بعضی از رسانه‌ها برنامه‌هایی دارند که خوب نیست و یکی از آن‌ها ستاره‌ی افغان است. این برنامه جوانان را گمراه می‌کند و کشور را به سمت بحران عمیق‌تری می‌کشاند. ما برنامه‌هایی می‌خواهیم که علوم و فن‌آوری آموزش می‌دهند، نه برنامه‌هایی که جوانان را از مسیر درست به انحراف می‌کشانند».
گردهمایی‌های اعتراضی مشابه علیه سایر مناسبت‌های تفریحی نیز برگزار شده است. مورد اخیر آن علیه یک کنسرت موسیقی در یکی از هتل‌های شهر کابل در ماه آگست بود که توسط آریانا سعید، خواننده‌ی پاپ افغانستان که در لندن زندگی می‌کند و برای پوشش (بدن‌نمایش) در روی صحنه، مشهور است برگزار شده بود. معترضان مذهبی با بیان این‌که آریانا سعید فساد را ترویج می‌کند، تلاش کردند تا ورودی هتل را مسدود کنند. اما طرفداران آریانا سعید در کنسرت، وی را یک پیشگام شجاع خواندند.
حوادثی از این‌دست، بخشی از یک درگیری فرهنگی است که در سراسر این کشور سنتی مسلمان جریان دارد، کشوری که پس از دهه‌ها جنگ و انزوا، وارد قرن بیست‌ویک می‌شود. اغلب این تنش‌ها به‌خاطر اختلاط جنسیتی است؛ امری که در جامعه‌ی افغانی ممنوع است، جامعه‌یی که در آن والدین سعی می‌کنند از صحبت‌کردن دختران خود با پسران در تلفون جلوگیری کنند، مردان جوان پورن اروپایی دانلود می‌کنند و فرار از منزل با معشوق، بسیار شایع شده است.
تلویزیون‌های افغانستان در پی محکومیت مجریان زن که موهای‌شان کاملا پوشیده نیست، و محکومیت نمایش سریال و فیلم‌های سینمایی که زنان را در حال انجام رقص‌های شهوانی و کارهای نامشروع در لباس‌های وسوسه‌برانگیز نشان می‌دهند، بدل به رعدگیری برای حملات این‌چنینی شده است.
تلویزیون طلوع در خط نخست این اختلافات قرار دارد و هدفی برای خشونت‌های تروریستی بوده است. در ماه جنوری 2016، یک بمب‌گذار انتحاری موتر حامل کارمندان طلوع را هدف حمله قرار داد که هفت کشته و 26 زخمی به‌جا گذاشت. در ماه گذشته، یک تلویزیون دیگر در کابل -تلویزیون شمشاد- هدف حمله‌ی انتحاری و مردان مسلح قرار گرفت. در این حمله یک‌تن کشته شد. دولت اسلامی یا گروه داعش، مسوولیت هر دو حمله را به‌دوش گرفته است.
یکی از شکایات اصلی منتقدان علیه ستاره‌ی افغان، این است که این برنامه زنان را در حال اجرا روی صحنه نشان می‌دهد. اما سنجر می‌گوید که اکثر اشتراک‌کنندگان در این برنامه، آهنگ‌های سنتی افغانی می‌خوانند و این برنامه در میان مردم از همه‌ی سنین، محبوب است. او می‌گوید که شب‌ها «تمام خانواده‌ها نشسته و با هم این برنامه را تماشا می‌کنند و برای شرکت‌کننده‌ی مورد علاقه‌ی خود، رای می‌دهند».
ماه گذشته در جریان یکی از برنامه‌های امتحانی استعدادیابی در کابل، یک مرد جوان با دست‌پاچگی شعر ملودیک صوفیانه را به زبان دری افغانی خواند که با هارمونیه و درامز همراهی می‌شد. یکی دیگر از مردان جوان اشتراک‌کننده، هرچند با اعتمادبه‌نفس بیشتری، ترانه‌‌یی سرگرم‌کننده اما کمی خارج از تُن، را اجرا کرد. هیأتی از داوران موسیقی، پس از هر اجرا در مورد آن اظهار نظر کردند.
چندین تن از اشتراک‌کنندگان که آن‌شب منتظر نوبت خود برای رفتن به روی صحنه و اجرا بودند، گفتند که آن‌ها فکر می‌کنند انتقاد از ستاره‌ی افغان نامناسب بوده و این‌که کشور، با مسایل بسیار مهم‌تری برای نگرانی مواجه است. همه‌ی آن‌ها گفتند که در مورد اجرا روی صحنه هیجان‌زده‌اند و چیزی در آن نمی‌بینند که با ایمان‌شان در مشکل باشد.
عثمان جاهری 24 ساله یکی از اشتراک‌کنندگان از ولایت هرات گفت: «ما مشکلات بسیار جدی و زیادی مانند بمب‌گذاری‌ها و آدم‌ربایی‌ها داریم. اگر ملاها علیه این موارد اعتراض می‌کردند، من در خط اول می‌بودم. من موسیقی را دوست دارم، چون‌که بیان احساسات است. ستاره‌ی افغان باید در آخر لیستِ اعتراضاتِ معترضان باشد».
فقط یک زن آن شب منتظر اجرای آزمایشی‌اش در روی صحنه بود –سهیلا حیدری 23 ساله، خرده‌فروش مُد و فیشن که در لندن زندگی می‌کند. او گفت که مراحل امتحانی مقدماتی‌اش را آنلاین گذرانده و برای دور نهایی-حذفی به کابل پرواز کرده است. تلویزیون طلوع تمامی فینالیست‌ها را در کابل گرد می‌آورد و از آن‌ها در اتاق‌های مهمان که در محوطه‌ی طلوع قرار دارند، پذیرایی می‌کند.
خانم حیدری که برای اجرای موسیقی سنتی افغانی برنامه‌ریزی کرده بود، گفت: «من به موسیقی علاقمند هستم. من بر این باورم که زنان باید قادر باشند تا هرچیزی را که می‌خواهند انجام دهند. و من این‌جا هستم زیرا می‌خواهم برای دیگران دلیلی باشم تا خود را نشان بدهند و اجرا کنند».
به‌رغم مخالفت روحانیون؛ ستاره‌ی افغان صدای نسل جدید افغانستان است
