نیویورک تایمز/سلمان مسعود
ترجمه: جلیل پژواک
روز شنبه هزاران مامور پولیس ضدشورش پاکستان به شلیک گاز اشک‌آور و گلوله‌های پلاستیکی پرداختند. آن‌ها در تلاش متفرق کردن هواداران یک روحانی تندرو بودند که با راه‌اندازی اعتراضات در یک بزرگراه اصلی، هفته‌ها است که پایتخت پاکستان، اسلام‌آباد را فلج کرده‌اند.
مقامات گفته‌اند که دست‌کم شش معترض در اثر درگیری‌ها کشته شده و 200 نفر –از جمله ده‌ها تن از افسران پولیس و نیروهای ملیشه- مجروح شده‌اند. جمعیت معترض برای در اختیار گرفتن کنترل تقاطع یک بزرگراه، با پرتاب سنگ با پولیس درگیر شده‌اند. درگیری‌ها به سایر شهرها، از جمله لاهور و کراچی نیز رخنه کرده است. مقامات گفته‌اند که دست‌کم 150 معترض دستگیر شده‌اند.
به گفته‌ی وزارت داخله، پس از شدت گرفتن اعتراض‌ها و بلندشدن دود از محل درگیری در بزرگراه، مقامات اسلام‌آباد خواستار کمک ارتش برای «کنترل وضعیت قانون و نظم» در پایتخت شدند. این وزارت گفته است که مقامات نظامی تعداد نیروهایی را که قرار است مستقر شوند تعیین می‌کنند.
این اعتراضات سه هفته پیش، پس از انتشار نسخه‌ی پیشنهادی سوگند/قسم نمایندگان جدید، که در آن لقب «خاتم‌الانبیا»ی پیامبر اسلام حذف شده بود، آغاز شد. معترضان که بسیاری از آن‌ها طرفداران یک روحانی پاکستانی، خادم‌حسین رضوی اسلام‌گرای پرسروصدا هستند، خواستار استعفای وزیر قانون به‌خاطر حذف لقب محمد شده‌اند، و این کار را توهین به مقدسات خوانده‌اند.
حامیان حزب سیاسی آقای رضوی، تحریک لبیک پاکستان، در بزرگراه فیض‌آباد اردو زده‌اند و مسیر اصلی را که اسلام‌آباد (پایتخت) را به راولپندی وصل می‌کند، مسدود کرده‌اند. آن‌ها حاضر به تخلیه‌ی جاده‌ها نشدند تا اینکه دولت موافقت کرد که وزیر قانون، زاهد حمید را به‌خاطر سوگند تغییریافته، از کابینه برکنار کند.
با تشدید اعتراضات و بن‌بست، رهبران این اعتراضات خواسته‌های خود را افزایش داده و اکنون خواهان استعفای کل کابینه هستند.
حذف لقب در متن سوگند نمایندگان جدید به‌سرعت اصلاح شد اما طرفداران آقای رضوی، همچنان به متهم کردن وزیر قانون به توهین به مقدسات ادامه دادند. توهین به مقدسات یک مسأله‌ی بسیار حساس در پاکستان است و موردی است که بارها منجر به خشونت شده است.
در روز شنبه، آقای رضوی طرفداران خود را از بالای یک تریلر به اعتراض و صف‌آرایی دعوت می‌کرد. او با سر دادن فریاد از طریق یک بلندگو، مقامات را به این متهم کرد که به‌جای ایالات متحده در پاکستان کار و فعالیت می‌کنند.
پرسش او از پولیس این بود: «ترمپ می‌گوید که قوانین توهین به مقدسات در پاکستان را تغییر بدهید، آیا شما به دستور او عمل می‌کنید؟»
در یک مورد، مقامات پاکستان از طریق نهاد تنظیم رسانه‌های الکترونیکی این کشور، تمام شبکه‌های خبری تلویزیونی را در اکثر نقاط کشور مسدود کرد و فیس‌بوک، توییتر و یوتیوب نیز غیرقابل دسترسی بودند. این‌همه، به‌خاطر نگرانی‌ها در مورد این بود که پوشش زنده‌ی عملیات پولیس، باعث تحریک احساسات مذهبی می‌شود.
خشونت و گسترش اعتراضات یک چالش جدی برای حزب حاکم مسلیم لیگ، شاخه‌ی نوازشریف است.
روز شنبه دست‌کم 8 هزار پولیس ضدشورش و نیروی‌های جداگانه‌ی متشکل از پولیس ملیشه که تقریبا دو هزار معترض را محاصره کرده بودند، تلاش برای متفرق کردن معترضان که اوایل روز شنبه در تقاطع اصلی شهر تحصن کرده بودند، را آغاز کردند.
نیروهای امنیتی با استفاده از آب‌پاش، گاز اشک‌آور و فلاخن، توانستند کنترل بخش بزرگی از منطقه را به زور به‌دست آورند. دود غلیظ و گاز اشک‌آور از فاصله‌ی دور، در حالی‌که معترضان و نیروهای پولیس با استفاده از سنگ و باتوم با یکدیگر درگیر شده بودند، دیده می‌شد.
اما در بعد از ظهر شنبه، به‌نظر می‌رسید که توازن قدرت به‌نفع معترضین رقم خورده است. آن‌ها کنترل بخش عمده‌یی از محل تحصن و اردوگاه خود را در دست گرفته بودند. مقامات گفته‌اند که ده‌ها تن از افسران پولیس در میان زخمی‌ها هستند.
مقاومت معترضان باعث شد که آقای رضوی جسورتر شود و از طرفداران خود خواست که کل کشور را با بن‌بست روبه‌رو کنند. سخنرانی آقای رضوی از طریق فیس‌بوک به‌صورت زنده پخش می‌شد و این امر کمک کرد که طرفدارانش در سراسر کشور تحریک شوند.
تا شنبه‌شب، مقامات گفتند که عملیات علیه معترضان در اسلام‌آباد به تعلیق درآمده است. آن‌ها مرگ یک افسر پولیس در جریان درگیری‌ها را انکار کردند. پیش از آن، گزارش‌های محلی و خارجی خبر مربوط به مرگ را منتشر کرده و منشاء این خبر را به یک سخن‌گوی پولیس اسلام‌آباد نسبت داده بودند.
معترضان همچنان به خانه‌ی آقای حمید در محله‌ی پاسرور در ناحیه‌ی سیالکوت حمله کردند. در زمان حمله، نه وزیر قانون و نه بستگان او در منزل حضور داشتند.
رسانه‌های خبری محلی گزارش داده‌اند که یک قانون‌گذار دیگر از حزب حاکم، آقای میان جاوید لطیف، از سوی معترضان در ناحیه‌ی شیخپورا مورد حمله قرار گرفته و زخمی شده است. آن‌ها گزارش داده‌اند که وضعیت آقای جاوید لطیف خوب است. رسانه‌های محلی گزارش داده‌اند که معترضان در راولپندی، ورودی خانه‌ی ناصرعلی خان، وزیر داخله‌ی سابق را آسیب رسانده‌اند.
هفته‌ی گذشته دادگاه عالی اسلام‌آباد به دولت دستور داد که مسیر اسلام‌آباد-راولپندی را از معترضان پاک کند. اما دولت با ترس از اینکه خشونت می‌تواند بیشتر اسلام‌گرایان تندرو را تحریک کند، تمایلی به استفاده از زور نداشته است.
در آن زمان حکومت برکناری آقای حمید، وزیر قانون پاکستان را رد کرد و مذاکرات برای پایان صلح‌آمیز اعتراضات ناموفق بود. اما برگرداندن تغییر در قانون، در آرام کردن خشم رهبران مذهبی، به‌ویژه آقای رضوی که از اختلافات برای گسترش نفوذ خود استفاده کرده است، ناکام بوده است.
مقامات گفته‌اند که اعتراضات جاده‌یی را که اسلام‌آباد را به شهر شرقی لاهور متصل می‌کند، بسته است. در این مسیر صدها معترض تایرها را سوزانده و با پولیس درگیر شده‌اند. بر اساس گزارش رسانه‌ها، در شهر بندری کراچی نیز درگیری رخ داده است.
ارتشِ از لحاظ سیاسی قدرتمند پاکستان از دولت خواسته است که با احتیاط اقدام کند. به گفته‌ی یکی از سخن‌گویان ارتش، رییس ستاد ارتش پاکستان، جنرال قمر جاوید بجوا روز شنبه با نخست‌وزیر این کشور، شهید خاقان عباسی تماس گرفته است.
تورن‌جنرال آصف غفور، سخن‌گوی ارتش گفت: «جنرال قمر جاوید بجوا از نخست‌وزیر خواست تا به اعتراضات به‌صورت صلح‌آمیز رسیدگی کند و از خشونت دو طرف، به این خاطر که مطابق منافع ملی نیست، جلوگیری به‌عمل آید».
افراسیاب ختک، سیاست‌مدار برجسته و روزنامه‌نگار، در مصاحبه‌یی گفت که اعتراضات نشان‌دهنده‌ی یک تلاش هماهنگ برای سرنگونی دولت است.
او گفت: «این یک اعتراض خودجوش نیست. این یک حرکت به‌خوبی برنامه‌ریزی شده از سوی رهبران مذهبی و طرفداران آن‌ها در نظام دولتی است تا از درگیری‌ها در اسلام‌آباد به‌عنوان چاشنی آشوب و شورش در دیگر بخش‌های کشور، به‌ویژه در ایالت پنجاب، استفاده کنند».
ایالت پنجاب پرجمعیت‌ترین و موفق‌ترین ایالت این کشور، و پایگاه قدرت سیاسی نواز شریف، نخست‌وزیر سابق و رهبر حزب حاکم فعلی است. آقای شریف در ماه جولای پس از آنکه دادگاه عالی در پی رسیدگی به یک پرونده‌ی فساد، او را سلب‌صلاحیت کرد، از سمتش استعفا کرد.
با این‌حال، آقای شریف محبوب باقی مانده و حزبش، درخواست احزاب سیاسی اپوزیسیون برای برگزاری انتخابات زودهنگام را، رد کرده است.
آقای ختک گفته است که معترضان معتلق به فرقه‌ی بریلوی سنی-مذهب است، فرقه‌یی که اعضای آن اکثریت حامیان آقای شریف را تشکیل داده‌اند. اما آقای ختک می‌گوید که «اکنون بریلوی‌ها در مخالفت با حزب شریف قرار گرفته‌اند… و این پایان بازی است».
جابه‌جایی افراد ارتش پس از اوج‌گیری خشونت‌ها در اسلام‌آباد
