ننسی دوپری افغانستان شناس مشهور، پس از 67 سال پژوهش و تحقیق در مورد افغانستان و داشتههای تاریخی و فرهنگی آن، سرانجام بامداد یک شنبه (19 سنبله) در شفاخانهیی در کابل به عمر 90 سالگی درگذشت. چهار ماه میشد که جدا مریض شده بود. نخست پایش شکست و برای درمان به هند رفت. از هند که برگشت شکرش بالا رفت و در شفاخانهی بگرام بستری شد. قلبش نیز ضعیف شده بود و چون سگرت استفاده میکرد، ششهایش نیز آسیب دیده بود. دیگر از بستر شفاخانه بلند نشد. او رفت اما میراث ارزشمندی از خود برجا گذاشت؛ ساختمانی آراسته با سنگنمای خاکستری در دل دانشگاه کابل، مرکز منبع معلوماتی که بیش از صد هزار سند مربوط به افغانستان را در خود جا داده است. مرجع تحقیق و پژوهش برای پژوهشگران.
در مورد زندگی، فعالیتها و عشق خانم دوپری به افغانستان، از آقای عبدالوحید وفا رییس اجرائیوی مرکز منبع معلومات افغانستان در دانشگاه کابل پرسیدم
به قول آقای وفا، خانم ننسی عاشق افغانستان بود و هیچ گاهی به این که افغانستان را ترک کند فکر نکرده بود: «خانم ننسی میگفت او در افغانستان میماند و در همینجا نیز دفن میشود.»
وی گفت در یکی دو سال پسین خانم ننسی با باغ بالا انس گرفته بود و مدام به آنجا سر میزد. و نیز گفته بود که پس از آنکه روح از بدنش جدا شد، جسد وی را بر بلندای باغ بالا دفن کنند. آقای وفا خاطرنشان کرد که پیکر بیروح او در شفاخانه است و تا اکنون در مورد مراسم تدفینش تصمیمی گرفته نشده است. او ممکن در افغانستان یا امریکا دفن شود.
عشق ننسی به لویس دوپری، او را عاشق افغانستان کرد
ننسی دوپری در سال 1927 میلادی در هند برتانیوی تولد شد. پدر و مادرش در آن زمان به فعالیتهای خیریه مشغول بودند. وی لسانس خود را از دانشگاه برنارد و ماستری در هنر چینی را از دانشگاه کلمبیا دریافت کرد.
در سال 1950 میلادی، روزگاری که رودخانهی کابل لبالب از آب نیلگون و افغانستان مرفه و از امینت سرتاسری برخوردار بود، خانم ننسی با شوهر دیپلوماتش هردو به افغانستان آمدند. به قول فرهاد دریا: «ملا دَ مسجد بود او غایتا، معلم دَ مکتب بود اووووو وقتااا.» او در همان روزهای نخستین ورودش به کابل و آشنایی با لویی دوپری عاشق کابل و لویی شد. در نهایت عشق او به لویی به ازدواج آن دو انجامید. خانم ننسی 15 سال تمام به عنوان همکار تحقیق با آقای لویی دوپری کار کرد. کار با لویی دوپری همسر دومش و سفرهای متعدد به دواردور افغانستان سبب شد که او بیشتر شیفتهی افغانستان شود.
در جریان تحقیق لویی دوپری در افغانستان، ننسی نیز تصمیم گرفت که در مورد این کشور و فرهنگهای متنوع آن بنویسد. پس از حمله ی ارتش شوروی بر افغانستان لویی و ننسی هر دو به پشاور پاکستان رفتند. جنگ و ویرانی از عشق او نسبت به افغانستان نکاست و پژوهش در مورد افغانستان را عاشقانهتر از پیش ادامه داد. شوهر دوم خانم ننسی آقای لویی دوپری یکی از باستانشناسان مشهور آن زمان بود که روی آثار باستانی قبل از اسلام در افغانستان تحقیق میکرد.
آنان در سال 1989 آنان با راهاندازی موئسسهیی زیر نام اکبر (ARIC) به جمعآوری اسناد مربوط به افغانستان مشغول شدند. تاسیس این مرکز بخشی از رویای لویی دوپری برای جمع آوری گزارشها و پژوهشهای که توسط انجوها، سازمانهای بشردوستانه و نمایندگیهای سازمان ملل در باره افغانستان انجام میشود، بود. و نیز هدف دیگر آنها فراهمآوری اطلاعات به منظور هماهنگی کمکهای بشردوستانه برای مهاجران افغان بود.
مرکز منبع معلومات افغانستان در دانشگاه کابل؛ میراث گرانسنگ خانم ننسی
مرکز منبع معلومات افغانستان پس از آن که به کابل منتقل شد در سال 1383 به ACKU تغییر نام کرد، این مرکز ابتدا در داخل کتابخانهی دانشگاه کابل به فعالیت آغاز کرد، سپس وزارت تحصیلات در محوطه دانشگاه جایی را برای ساختمان مستقل به این مرکز تخصیص داد که به کمک حکومت افغانستان اعمار شد. هزینهی کارمندان و برنامههای این مرکز توسط سفارت ناروی در افغانستان و سایر تمویلکنندهها تامین میشود.
میراث گرانبهای ننسی دوپری اکنون به یکی از مراکز مهم در عرصهی تحقیق و پژوهش مبدل شده است. مرکزی با داشتن بیش از 150 هزار سند در مورد افغانستان. او پنج کتاب رهنمای مسافران به افغانستان را در مورد خصوصیات، راه ها، رسوم و عنعنات مردم در شهرها و ولایات مختلف تالیف کرده است. حالا اکثر کتابها و نوشتههای خانم ننسی رهنمای برای شناختن شهرها و و میراثهای فرهنگی افغانستان محسوب میشود.
به قول آقای وفا شعار خانم ننسی و شعار مرکز منبع معلومات افغانستان در دانشگاه کابل، تشریک معلومات به هدف ملت سازی بوده است. خانم ننسی گفته بود: «ما با شریک ساختن منابع و معلومات در افغانستان در واقع ملت سازی می کنیم.»
آقای وفا میگوید خانم ننسی تا توان داشت در مورد افغانستان نوشت. مقالات و و گزارشهای او در مورد افغانستان، در رسانههای ملی و بینالمللی چاپ شد. خانم ننسی در کنار نوشتن، در بخش حفظ میراثهای فرهنگی افغانستان کار میکرد. او یک همکار و حامی بزرگ موزیم ملی افغانستان بود و با وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز همکاری میکرد.
عبدالوحید وفا رییس اجرائیوی مرکز منبع معلوماتی افغانستان معتقد است که خانم ننسی توانسته است این مرکز را به یک نهاد فعال و مستقل تبدیل کند. او میگوید یکی از اهداف و کارشیوههای خانم ننسی این بوده که از خودش میراث بنیادینی برای نسل نو به برجا بگذارد. به باور آقای وفا این مرکز با آنکه دیگر خانم ننسی را با خود ندارد، بیهیچ تشویش و نگرانیِ به کارش ادامه خواهد داد.
5 سال پیش خانم ننسی مسئولیت این مرکز را به آقای وفا سپرد. آقای وفا میگوید که خانم ننسی برای شناخت با کار و فعالیت در این مرکز به او کمک کرد.
درگذشت خانم ننسی همه کارمندان مرکز منبع معلوماتی افغانستان در دانشگاه کابل را متاثر و اندهنگین کرده است
فاطمه گل، آشپز مرکز منبع معلوماتی افغانستان در داننشگاه کابل است. او صبح روز یک شنبه از درگذشت خانم ننسی خبر شد. او اندوهگین است و از خاطرات که با خانم ننسی داشته قصه میکند: « چهار سال میشود که در این دفتر کار میکنم. خانم ننسی خیلی مهربان بود. همیشه اینجا (آشپزخانه) میآمد کنارم مینشست و با من عکس میگرفت. او خیلی خوب و خیلی شیرین و با اخلاق بود. او مرا فاطمه جان خطاب میکرد و همیشه از من میخواست که برایش چای سبز ببرم. او می گفت که افغانستان را خیلی دوست دارد.»
درگذشت خانم ننسی یک ضایعه بزرگ
کارهای پژوهشی خانم ننسی در مورد افغانستان او را به یک چهرهی آشنا در بین پژوهشگران و نخبگان این کشور مبدل کرد. تقریبا او را همه میشناسند. این باعث شده که درگذشت خانم ننسی بازتاب رسانهیی گستردهیی بیابد. از رهبران حکومت وحدت ملی تا دانشجویان هر کسی که او را میشناخت مرگ وی را یک ضایعهی بزرگ عنوان میکنند.
ارگ ریاست جمهوری با نشر اعلامیهیی درگذشت وی را یک ضایعه بزرگ خوانده و از او به عنوان یک شخص وفدادر که عمر خود را وقف پژوهش و تحقیق کرد، یاد کرده است.
داکتر عبدالله عبدالله رییس اجرائیه حکومت وحدت ملی نیز از کارهای ارزشمند خانم ننسی تقدیر کرد و درگذشت او را به فامیل، همکاران و دوستداران تاریخ و فرهنگ تسلیت گفت
سرور دانش معاون رییس جمهور، وزارت تحصلات عالی، سفارت امریکا و نی یا نهاد حمایت کنندهی رسانههای آزاد نیز هر کدام با نشر اعلامیههای جداگانه درگذشت خانم ننسی را ضایعه بزرگ خواندهاند.
نی یا حمایت کنندهی رسانههای آزاد افغانستان، خواسته که دولت باید «مرکز منبع معلومات افغانستان» را به نام خانم «نانسیهاچ دوپری» نامگذاری کند.
او رفت و نام و یادش جاودان شد