احسان جاوید
فرم و وضعیت یک شهر را می‌توان به‌مثابه‌ی متنی شناخت که خواندنش به فهم توسعه و فرهنگ آن شهر هر مخاطب یا تازه‌واردی را کمک می‌کند. از این‌رو، هر شهری کوشیده نمادی را در خودش جای بدهد که بتواند در نگاه اول هر کسی که وارد آن شهر می‌شود را به خودش جلب کند. می‌توان به برج ایفل، برج ساعت لندن، ساختمان‌های یک‌ریخت، بلند و منظم و ساکت توکیو، ازدحام و درهم‌آمیزی فقر و ثروت دهلی جدید و آسمان‌خراش‌های نیویورک در همان راستا اشاره کرد. به همین خاطر نیز است که فروپاشی برج‌های تجارت جهانی را فراتر از انجام یک حمله‌ی تروریستی، به‌عنوان رویارویی نیروی رادیکال و عقده‌مند با نظام سرمایه‌داری سفت و سخت نیز تأویل کرده‌اند.
پرسش این است که کابل با چه تصویری شناخته می‌شود؟ آنچه که در نگاه اول از کابل به یاد می‌ماند، چیست؟ بعید است کابل را با کوه‌های آسمایی، شیردروازه یا دریایی که اکنون به خراشیدگی بی‌ریخت و خشکی در میان شهر می‌ماند، باز شناسیم. آنچه که در نگاه اول در گردش یک‌ساعته در میان شهر می‌توان دید و با آن برخورد، انبوه زباله‌هاست. در هر مسیری یا با انبار زباله‌ها که تا نیمه‌ی یک سرک عمومی پیش رفته و راه را بر عابران بسته است برمی‌خوریم، با جوی‌های سر باز و غرق در کثافت شهری. دریای کابل که می‌توانست چنان خط آبی‌یی بر صورت خاکی کابل کشیده شود، به کانال سر باز بزرگی می‌ماند که بخش عمده‌ی فاضلاب شهری به آن سرازیر می‌شود و بوی تعفن آن مجال نفس‌کشیدن را از هرکسی می‌گیرد. بی‌هوده نیست که خانه‌های افتاده در کنار دریای کابل، غالباً محلی ارزان برای شهروندان فقیر است و دریای کابل، جایی برای پرسه‌های بی‌پایان معتادان به مواد مخدر.
از این منظر، تصویر برجسته‌ی کابل نه سابقه‌ی 500 ساله‌ی آن به‌عنوان یک شهر است و نه آثار و آبدات تاریخی آن. کابل به‌عنوان پایتخت یک کشور فقیر و درهم‌ریخته، حامل هیچ نمادی از پیشرفت و توسعه نیز نیست. هجوم 5 میلیون شهروند، سکوت و آرامش را نیز سلب کرده است و ترافیک ضعیف شهری، هرج‌ومرج بی‌پایانی را بر شهر گسترانده است. در کنار این همه، شهر کابل را خطا نیست که شهر زباله‌ها نیز بنامیم. شهری که در آن سرک‌ها در تسخیر زباله‌هاست، دریای کابل در میان انبوهی از زباله بی‌رمق افتاده است و بوی تعفن هوای کابل را آلوده‌تر از هر زمانی ساخته است. مسأله این است که شهرداری کابل با توجه به پولی که برای سامان دادن نظم و عرضه‌ی خدمات شهری از شهروندان می‌ستاند، چرا نمی‌تواند کابل را از آلودگی و ناپاکی نجات بدهد؟