علی‌آغا پارسا
ولسوالی جاغوری یکی از بزرگ‌ترین ولسوالی‌های ولایت غزنی است که نسبت به ولسوالی‌های دیگر این ولایت، جمعیت بیش‌تری را داراست. این ولسوالی در طول سیزده سال گذشته در بخش معارف زبان‌زد تمام شهروندان و مقامات عالی‌رتبه دولتی بوده و جذب دانشآموزان این ولسوالی در دانشگاه‌ها نیز در صدر جدول وزارت تحصیلات عالی قرار داشته است. اما عدم توجه دولت، ضعف در مدیریت و کمبود استادان مسلکی سبب شده است که فساد، بی‌کفایتی و سیرنزولی در کیفیت؛ در نظام معارف این ولسوالی رخنه کند.
جاغوری؛ ولسوالی با 105 باب مکتب
با آن که تعداد مکتب‌ها در ولسوالی جاغوری گراف بالا را دارد اما در تناسب به ساختار جغرافیایی و جمعیت بالای آن؛ بعضا کمبودی نیز در این زمینه احساس می‌شود. بنابر اطلاعات و آمار مدیریت معارف جاغوری، تعداد مکتب‌ها در این ولسوالی به 105 باب مکتب می‌رسد. که شامل؛ 62 باب لیسه، 22 باب مکتب متوسطه و 21 مکتب ابتداییه می‌شود.
بر اساس معلومات مدیریت این ولسوالی، در این مکتب‌ها، 50686 دانش‌اموز مصروف آموزش اند که از این میان 26696 تن آنان ذکور و به تعداد 23988 تن دیگر آنان را دانشآموزان اناث تشکیل می‌دهد.
به گفته‌ی مدیرمعارف جاغوری، تعداد فارغ‌التحصیلان این مکتب‌ها همه ساله رو به افزایش بوده، در سال 1390 به 1800 تن؛ در سال 1391 به 2200 تن و در سال گذشته به 2500 تن افزایش پیدا کرده است.
محمدیوسف نایبی، مدیر معارف جاغوری با آن‌که از رشد کمی این مکتب‌ها ابراز خوش‌بینی می‌کند، در کنار آن از رشد کیفی معارف نیز در این ولسوالی یادآوری می‌کند. موضوعی که با انتقاد دانشاموزان و استادان روبرو می‌شود.
او به نتایج یکی از لیسه‌های جاغوری «لیسه استاد عبدالغفور سلطانی» اشاره می‌کند و می‌گوید، در سال 1392 داوطلبان کانکور این مکتب به 217 تن می‌رسید که از میان آن‌ها 215 تن توانستند پس از سپری کردن آزمون کانکور به موسسه‌های تحصیلات عالی و نیمه عالی دولتی راه یابند.
پایین بودن کیفیت در مکتب‌ها
اما برخی از استادان و تعداد بیش‌تری از دانشاموزان با این گفته‌ها موافق نیستند. پایین بودن کیفیت تدریس و غیرمعیاری بودن موادهای آموزشی، همواره با انتقاد معلمان و دانشآموزان این مکتب‌ها روبرو بوده است.
سهیلا رضایی، یک تن از دانشآموزان صنف دوازدهم لیسه نسوان شهدا می‌گوید، کمبود استادان مسلکی، استخدام معلمان به اساس روابط، پایین بودن معاش‌های معلمان و عدم آگاهی شماری از استادن از نصاب جدید، از مواری است که سطح معارف جاغوری را پایین آورده است.
به گفته‌ی او، در کنار این‌ها عدم مدیریت درست مسوولان معارف جاغوری نیز بر این چالش‌ها افزوده است.
زهره ذکی از دیگر متعلمان این لیسه می‌گوید، دانشاموزان نه تنها با کمبود استادن مسلکی روبرو استند بلکه در برخی از موارد با نبود استاد نیز مواجه می‌شود: «بعضی اوقات پیش آمده که تا یک ماه کامل بعضی مضامین ما استاد نداشته و یا هم اگر استاد بوده در کلاس حاضر نشده است.»
اما محمدیوسف نایبی، مدیر معارف جاغوری؛ کمیت و کیفیت را دو پدیده‌ی مرتبط به هم می‌داند و می‌گوید، بالا رفتن کمیت دانشآموزان در مکاتب سبب پایین آمدن کیفیت تدریس شده است. او با آن‌که وجود برخی از مشکل‌ها را در نظام معارف جاغوری رد نمی‌کند اما می‌افزاید: فراگیر شدن تکنالوژی و دسترسی اکثر دانشآموزان به این پدیده، سبب ضایع شدن وقت دانشاموزان می‌شود و این خود بر کیفیت معارف تاثیر می‌گذارد.
به گفته‌ی او، با فراگیر شدن تکنالوژی در میان جوانان این ولسوالی، فرهنگ مطالعه از میان دانشآموزان رخت بربسته است.
با این حال، غلام‌علی حکمت مدیر لیسه‌ی «نور» این اظهارات را نمی‌پذیرد. او می‌گوید، پایین بودن کیفیت معارف جاغوری ناشی از بی‌توجهی مسوولان و نهادهای معارف است.
به گفته‌ی حکمت، پایین بودن کیفیت تدریس باعث شده که هر سال هزارها دانش‌اموز به خاطر راه‌یافتن به کانکور و بلند بردن سطح علمی شان به بزرگ شهرهای کشور بروند.
به گفته‌ی او؛ باقی ماندن افراد بطور درازمدت در پُست‌های اداری و نظارتی معارف نیز بر گره کور این معضل افزوده است.
مساله‌ی کمبود معاش معلمان نیز از دیگر چالش‌های است که به گفته‌ی آقای حکمت باعث شده افراد مسلکی به تدریس نپردازند و جای خود را به افراد غیر مسلکی و کم‌سواد واگذار کنند.
رخنه کردن فساد در معارف جاغوری
اما از سویی هم گفته‌های برخی از استادن و دانشاموزان مکتب‌ها، حکایتی از رخنه کردن فساد اداری در نظام معارف جاغوری را با خود حمل می‌کند.
موضوعی که مسوولان مدیریت معارف جاغوری نیز آن را رد نمی‌کند و می‌گوید، با آن که تا هنوز کدام شکایتی از بابت فساد در مدیریت معارف ثبت نشده، اما برخی از گزارش‌ها از وجود فساد به ما رسیده است.
محمدیوسف نایبی مدیرمعارف جاغوری گفت: جلب و جذب معلمین در مکاتب هنوز براساس بعضی روابط و ضوابط صورت می‌گیرد. به گفته نایبی، زد وبندهای سنتی رایج در این ولسوالی سبب این‌گونه روابط شده است.
اما شیرزاد، مدیر لیسه «عبدالغفور سلطانی» معتقد است که کمبود معاش معلمان سبب ترویج فساد در نظام معارف شده است: «از آن جایی که معاش استادان کفایت‌گر مخارج آنان نمی‌باشد، این مساله سبب فساد در مکاتب شده است. چند سال قبل استادانی در این لیسه بودند که دست به فساد می‌زدند، اما اکنون دامن آن‌ها برچیده شده است.»
از سویی هم شماری از استادن جاغوری از کمبود بست به عنوان یکی از معضل‌های جدای فرا راه معارف این ولسوالی یاد می‌کند و می‌گوید، تمام ادارات مکتب‌های ولسوالی جاغوری از ناحیه نداشتن استادان کافی و کمبود بست رنج می‌برد.
شیرزاد مدیر لیسه عبدالغفورسلطانی گفت: لیسه عبدالغفور سلطانی به تعداد 18 بست کمبود دارد که از طریق استادان اجیر و جمع‌آوری فیس از دانشآموزان این مشکل را حل می‌کند. اما حسن‌رضا شفیعی یکی از اعضای هیات نظارت مدیریت معارف ولسوالی جاغوری در مورد کمبود بست می‌گوید: «بست برای مکاتب براساس تقسیمات اداری توزیع می‌شود، نه براساس نفوس و جمعیت یک ولسوالی.» به گفته‌ی او ولسوالی جاغوری با توجه به نفوس و جمعیت بالایی که دارد؛ با چنین مشکل جدی روبروست.
با این حال به گفته‌ی مسوولان معارف، بار این مهم به دوش مردم فقیر این ولسوالی حمل می‌شود. به گفته‌ی آن‌ها، مردمان این ولسوالی نقش پررنگ و برجسته‌یی در حمایت از معارف و تجهیز مکتب‌ها دارد: در بسیاری از موارد مردم خود برای ساختن مکتب، و تهیه مواد درسی آستین بر زده و از این طریق توانسته‌اند خلا بوجود آمده را پر سازند.
اما با وجود چنین چالش‌ها، هنوزهم دانش‌اموزانی هستند که مشعل امید را با خود حمل می‌کنند و می‌گویند، با همه‌ی مشکل‌ها خواهند ساخت و مسیر پیش‌رو را هموار خواهند کرد.